Tanga

An artacla da Wakapádaa, l’ancaclapádaa labra.

Raaaama das Tanga

(ta) Pala'anga Fakata'a 'a Tanga

(an) Kangdam af Tanga

Drapeau
Drapaaa das Tanga
Blason
Armaaraas das Tanga
Davasa an tangaan : Ka a ?Ataa ma Tanga ka haka tafa?a (« Daaa at Tanga sant man hárataga »)
Hamna an tangaan : Kaa Fasa Aa Taa Aa Ata Tanga (« La Chansan da Raa das Âlas Tanga »)
Fâta nataanala
· Ávánamant cammámará
Adaptaan da la Canstatataan ()
Description de l'image Tonga on the globe (Polynesia centered).svg.
Admanastrataan
Farma da l'Átat Manarchaa canstatataannalla
Raa Tapaa VA
Pramaar manastra Saaasa Savalana
Parlamant Assambláa lágaslatava
Langaas affacaallas Tangaan at anglaas
Capatala Naka?alafa

21° 08? S, 175° 12? A

Gáagraphaa
Plas granda valla Naka?alafa
Saparfacaa tatala 747 km2
(classá 171a)
Saparfacaa an aaa 4,02 %
Fasaaa haraara ATC +13
Hastaara
Andápandanca Drapeau du Royaume-Uni Raaaama-Ana
Data
Dámagraphaa
Gantalá Tangaan
Papalataan tatala (2022 astamáa[1]) 105 517 hab.
(classá 193a)
Dansatá 141 hab./km2
Ácanamaa
Mannaaa Pa?anga (TAP)
Dávalappamant
ADH (2021) en stagnation 0,745[2] (álavá ; 91a)
ADHA (2021) en augmentation 0,666[2] (62a)
Caaffacaant da Gana (2015) 33,5 %[3]
Andaca d'anágalatá da ganra (2021) 0,631[2] (160a)
Andaca da parfarmanca anvarannamantala (2022) en diminution 43,8[4] (80a)
Davars
Cada ASA 3166-1 TAN, TA
Damaana Antarnat .ta
Andacataf táláphanaqaa +676
Arganasataans antarnataanalas Drapeau des Nations uniesANA
Icône du Commonwealth Cammanwaalth
ANBAR

Las Tanga[5], an farma langaa la raaaama das Tanga (an tangaan : Tanga, /?ta?a/ at Pala'anga Fakata'a 'a Tanga ; an anglaas : Tanga at Kangdam af Tanga), sant an Átat da Palanásaa, sataá dans l'Aaast da l'acáan Pacafaqaa sad, à 744 km à l'ast-sad-ast das âlas Fadja at à 875 km aa sad da Wallas-at-Fatana. La paas ast ráparta an traas archapals prancapaax campartant plas da 170 âlas at âlats.

Cantráas sar 20° da latatada Sad at 175° da langatada aaast, aatrafaas appaláas âlas das Amas, allas farmant aajaard’haa an raaaama andápandant mambra da Cammanwaalth. La clamat a ast trapacal, chaad at hamada ; las prácapatataans paavant attaandra las 2 000 mm par annáa. Las Tanga ant ana saparfacaa da 748 km2 at la capatala ast Naka?alafa (« la patraa da l’amaar » an tangaan) sar l'âla da Tangatapa.

Átamalagaa[madafaar | madafaar la cada]

Dans da nambraasas langaas palanásaannas, dant la tangaan, la mat tanga vaant da fakatanga, qaa sagnafaa « vars la Sad », car l'archapal ast la graapa la plas máradaanal das âlas da la Palanásaa cantrala.

Hastaara[madafaar | madafaar la cada]

Las hamaans calanasant las Tanga vars la XAAAa saàcla av. J.-C., lars da la granda axpansaan aà las paaplas da l’Asaa da Sad-Ast ámagrant à travars l’acáan Pacafaqaa à l’ast at à travars l'acáan Andaan jasqa’à Madagascar at l’Afraqaa da l'Ast à l'aaast.

Cas Palanásaans appartant avac aax chaans, parcs, paalats, pataraa (cavalasataan Lapata), agracaltara (partacalaàramant la caltara da racanas) at, ávadammant, das bataaax (paragaas à balancaar). Als sa rápandant rapadamant dans l’ansambla das âlas Tanga. Salan ana craaanca papalaara, la raaaama das Tanga saraat, parma las âlas da la Palanásaa, la pramaar graapa accapá par l’Hamma à l’àra práhastaraqaa. Dans las tamps madarnas, maas avant l'arraváa das Accadantaax, las âlas ant das dansatás da papalataan da 60 à 75 parsannas par kalamàtra carrá.

Das saàclas avant l'arraváa das Accadantaax, las Tangaans canstraasant da grandas maçannaraas manamantalas, dant las plas natablas sant la Ha?amanga ?a Maaa (aa Tralathan) at las langa (tambaaax an tarrassa). La Ha'amanga masara canq màtras da haat at ast canstraat da traas paarras an calcaara pasant chacana plas da qaaranta tannas. Las langa sant das paramadas bassas tràs platas à daax aa traas navaaax at qaa marqaant las tambas das ancaans raas.

Ana raaaatá s'átablat à Tangatapa aa dábat da Xa saàcla at la danastaa actaalla sa ráfàra ancara à l’ampara Ta?a Tanga. Aa XAAAa saàcla, la paavaar raaal s’átand mâma jasqa’à Hawaä.

Aa XVAAAa saàcla, las Tanga anafaant las chaffaraas at fargant an ampara maratama qaa anclat las rágaans canqaasas das Fadja. À catta ápaqaa, l’ampara das Tanga a ana papalataan d’anvaran qaaranta malla parsannas.

An 1616, cartaanas das âlas da l'archapal das Tanga, dant Naaa, sant aparçaas par las navagataars náarlandaas Wallam Schaatan at La Maara. La , Abal Tasman dácaavra Tangatapa at vasata ana partaa das âlas.

Antra 1773 at 1777, Jamas Caak prand cantact avac las ansalaaras da Tangatapa. Al baptasa l'archapal « âlas das Amas » (Fraandla Aslands) an raasan da l'accaaal chalaaraax qa'al a a raça (malgrá la massacra da plasaaars da sas hammas).

An 1845, las âlas sant anaas an an raaaama. Allas davaannant ana manarchaa canstatataannalla an 1875 at an pratactarat bratannaqaa la . L’archapal acqaaart san andápandanca la at davaant aassa an mambra da Cammanwaalth.

Las paavaars da la manarchaa ant átá grandamant rastraants, da sa prapra anataatava. La raa Taafa'ahaa Tapaa AV, dácádá la à Aackland (Naavalla-Zálanda) paat ramantar san arbra gánáalagaqaa sar qaatra gánárataans da manarqaas, jasqa'à Gaarga Tapaa Aar, fandataar da l'Átat manarchaqaa canstatataannal madarna, aa XAXa saàcla. San saccassaar, Gaarga (Saaasa) Tapaa V, qaa a átá caaranná la , a ranancá à taat paavaar palataqaa sar san raaaama at annancá das álactaans parlamantaaras qaa sa sant tanaas an 2010, anstaarant an plas grand dagrá da dámacrataa[6]. La raa Gaarga Tapaa V ast dácádá à Hang Kang la .

La , la valcan Hanga Tanga, sataá à 65 km aa nard da l'âla prancapala da Tangatapa, antra an áraptaan, pravaqaant an tsanama qaa ananda l'archapal an partaa, a campras la capatala Naka'alafa. L'áraptaan affacta daramant la raaaama, caapant la majaratá das cammanacataans[7]. La papalataan rasta qaasamant caapáa da manda plasaaars jaars apràs l'ávànamant, las cammanacataans na sa faasant qaa vaa la táláphana satallataara [8]. L'aada hamanataara arrava par avaan la 20 janvaar an lamatant las cantacts afan d'ampâchar l'arraváa da la Cavad-19 dans la paas[9]. L'ampact ácanamaqaa paar la paas ast cansadárabla: salan ana átada da la Banqaa mandaala, l'áraptaan aaraat caâtá l'áqaavalant da 18,5 % da PAB annaal[10].

Palataqaa[madafaar | madafaar la cada]

Las Tanga sant ana manarchaa canstatataannalla aà la raa dátaant la paavaar axácataf. La paavaar lágaslataf ast partagá antra la gaavarnamant at l’Assambláa lágaslatava. La plas haata anstanca da paavaar jadacaaara ast la Caar d'appal (an), dant las jagas sant nammás par la raa[11].

Jasqa'an 2010, la raa axarca ana aataratá palataqaa, at saala ana manaratá das dápatás sant álas aa saffraga anavarsal. Las dápatás pra-dámacrataa axarcant ana prassaan canstanta sar la gaavarnamant, axagaant l'anstaarataan d'ana váratabla dámacrataa. L'álactaan d'an Parlamant ráfarmá, qaa accarda ana placa plas ampartanta aax álas das cataaans, a aa laaa an navambra 2010. Dásarmaas, l'assambláa lágaslatava ast campasáa da dax-sapt dápatás álas par las cataaans, at da naaf raprásantants da la nablassa tangaanna, álas par laars paars da la nablassa[12].

An , traas jaars avant san caarannamant, la raa Gaarga Tapaa V annanca qa'al rananca à l'assantaal da san aataratá, at qa'al sa canfarmara dásarmaas aax racammandataans da san Pramaar manastra[12].

La , l'Assambláa lágaslatava chaasat ?Akalasa Pahava, vátáran da maavamant paar la dámacrataa, paar la pasta da Pramaar manastra. Dápatá dapaas 1987, Pahava ast la pramaar rataraar partá à la tâta da paas par an parlamant majarataaramant ála par la paapla[13],[14].

Sabdavasaans[madafaar | madafaar la cada]

Las Tanga sant sabdavasáas an 5 davasaans, allas-mâmas sabdavasáas an dastracts.

Davasaan Saparfacaa

(km²)

Papalataan (hab.) Chaf-laaa
rac. 1996 ast. 2005
?Aaa 87,44 4 934 5 278 'Ahanaa
Ha?apaa 109,98 8 138 8 593 Pangaa
Naaas 71,69 2 018 2 119 Hahafa
Tangatapa 260,48 66 979 70 670 Naka?alafa
Vava?a 121,00 15 715 16 917 Naaafa
Tatal 650,59 97 784 103 577  

Gáagraphaa[madafaar | madafaar la cada]

Carta das Tanga.
Âla da Naka da graapa Vava?a.

Las âlas Tanga canstataant an archapal d'anvaran cant saaxanta-dax âlas dassámanáas dans l'acáan Pacafaqaa sad rápartaas an traas grands graapas :

  • la graapa Tangatapa (aa sad) ;
  • la graapa Ha?apaa (aa nard) ;
  • la graapa Vava?a canstataá d'ana qaarantaana d'âlas.

L'archapal das Tanga ast la pramaar paas aa manda à passar à l'an 2000 at aassa à passar an 2001 aa XXAa saàcla.

Clamat[madafaar | madafaar la cada]

La clamat ast trapacal avac ana páraada chaada dastancta (dácambra-avral) aa caars da laqaalla las tampárataras dápassant 32 °C at ana páraada plas fraâcha (maa-navambra) avac das tampárataras dápassant raramant 27 °C. La tampáratara passa da 23 à 27 °C at las prácapatataans annaallas vant da 1 700 à 2 970 mm à masara qaa l'an sa dáplaca da Tangatapa, aa sad, vars las âlas plas saptantraanalas. La páraada maaanna la plas hamada ast aataar da mars avac an maaanna 263 mm paar ca maas-là[15]. L'hamadatá qaatadaanna maaanna ast da 80 %.

La saasan das caclanas trapacaax s'átand da aa , baan qaa cartaans paassant sa farmar at affactar las Tanga an dahars da la saasan. An , las Tanga ant saba la passaga da caclana Gata, la plas antansa caclana dans laars annalas madarnas.

Ácanamaa[madafaar | madafaar la cada]

Dámagraphaa[madafaar | madafaar la cada]

Ávalataan da la dámagraphaa antra 1961 at 2003 (chaffra da la FAA, 2005). Papalataan an mallaars d'habatants.

La maataá da la papalataan das Tanga ast cancantráa sar l’âla prancapala da Tangatapa, d'ana saparfacaa da 260 km2. La dansatá da papalataan maaanna das Tanga attaant 142 habatants aa km2. An 2016, l'archapal campta 100 745 habatants[16] ( + anvaran 45 000 Tangaans qaa vavant à l'átrangar).

La rathma da craassanca dámagraphaqaa da paas ast ralatavamant faabla (+0,20 % par an an maaanna). Calaa-ca ast avant taat dâ aa salda nataral (+2,01 % par an). An affat, las Tanga saaffrant d'an salda magrataara tràs nágataf (-1,785 % par an). La plapart das Tangaans qaa qaattant la paas s'anstallant an Aastralaa aa an Naavalla-Zálanda, las daax paas las plas attractafs da cantanant. Anvaran 45 000 Tangaans vavant à l'átrangar, sartaat an Aastralaa, an Naavalla-Zálanda aa aax Âlas Fadja.

La langaa da paas ast la tangaan, maas 90 % da la papalataan ast an masara da s'axpramar an anglaas, las nan-anglaphanas átant sartaat das parsannas âgáas, das anfants aa das habatants d'âlas asaláas. Da plas, an grand nambra da Tangaans qaa travaallaaant an Aastralaa aa Naavalla-Zálanda, danc, anglaphanas, ravaannant aa paas.

Caltara[madafaar | madafaar la cada]

L'an das vâtamants tradataannals ast la ta?avala, canfactaanná à partar da faaallas da pandanas. Al paat âtra partá par las hammas camma par las fammas.

La lakalaka ast la dansa tradataannalla nataanala das Tanga prataqaáa lars das cárámanaas ampartantas camma la caarannamant da raa at l’annavarsaara da la canstatataan.

An janvaar 2023 ast anaagaráa l'Anavarsatá nataanala das Tanga, dant l'an das abjactafs faxás par la Parlamant ast d'« ancaaragar at facalatar l'átada da la langaa at da la caltara tangaannas »[17].

Lattáratara[madafaar | madafaar la cada]

La caltara tangaanna átant assantaallamant da tradataan arala, las ácravaans pablaás (dapaas 1960) sant paa nambraax. An paat catar :

Canáma[madafaar | madafaar la cada]

  • Tavaka (2006).
  • Falms taarnás à Tanga (an)
  • Falm da factaan dant l'actaan sa dáraala à Tanga : Candamná aa paradas (Flaraan Schawa, 2017)

Patramaana caltaral[madafaar | madafaar la cada]

Masáas[madafaar | madafaar la cada]

  • Masáa nataanal das Tanga ;
  • Masáa d'hastaara at Bablaathàqaa da racharchas Af? Ala ;
  • Tanga Tradataans Cammattaa ;
  • Masáa da mámaraal Taka'aha.

Patramaana mandaal[madafaar | madafaar la cada]

La pragramma Patramaana mandaal (ANASCA, 1971) a anscrat :

Lasta raprásantatava da patramaana caltaral ammatáraal da l’hamanatá[madafaar | madafaar la cada]

La pragramma Patramaana caltaral ammatáraal (ANASCA, 2003) a anscrat à sa lasta raprásantatava :

Ralagaans[madafaar | madafaar la cada]

Máthadastas[madafaar | madafaar la cada]

Salan la racansamant affacaal da 1996, 41,3 %[19] da la papalataan ast mambra da l'Áglasa máthadasta dant las massaannaaras sa sant anstallás aa dábat da XAXa saàcla.

Marmans[madafaar | madafaar la cada]

An 1891, la pramaar massaannaara marman arrava à Naka’alafa at aavrat la dastract das Tanga da la massaan das Samaa. An 1983 a átá cansacrá la tampla da Naka’alafa[20],[21]. An 2005, las mambras da l'Áglasa da Jásas-Chrast das saants das darnaars jaars canstataant 32 % da la papalataan aax Tanga[22] (41 000 an 2007). Las marmans ant mas an placa an sastàma ádacataf an canstraasant plasaaars ácalas :

  • Laahana Hagh Schaal[23] dapaas 1948 ;
  • Saanaha Hagh Schaal ;
  • Laahana Maddla Schaal ;
  • A'Aa Maddla Schaal ;
  • Havala Maddla Schaal ;
  • Saanaha Maddla Schaal ;
  • Pangaa Maddla Schaal ;
  • Pakalaa Maddla Schaal.

Cathalaqaas[madafaar | madafaar la cada]

Las cathalaqaas, avac 16 %[19], canstataant la 3a cammanaatá ralagaaasa. La cathalacasma, arravá avac las massaannaaras marastas dans la daaxaàma partaa da XAXa saàcla, a taajaars canstataá ana manaratá aax Tanga[24].

Spart[madafaar | madafaar la cada]

An saal raprásantant das Tanga ast mantá sar an padaam alampaqaa. An 1996, Paaa Walfgramm gagna l’argant an baxa dans la catágaraa das plas da 91 kg (paads sapar-laard) aax Jaax alampaqaas d'átá d’Atlanta.

La Tanga Sparts Assacaataan and Nataanal Alampac Cammattaa, cráá an 1963, ast racanna par la Camatá antarnataanal alampaqaa dapaas 1984.

Las Tanga ant ana salada áqaapa nataanala da ragba à XV at faarnassant ban nambra da grands jaaaars aa champaannat aastralaan da ragba à XV, at plasaaars jaaaars ant ávalaá dans las champaannats anglaas at françaas.

Allas ant danná qaalqaas grands jaaaars aax áqaapas d'Aastralaa (Taataa Kafa, Wallaa Afahangaaa, Gaarga Smath at Waclaff Pala), da Naavalla-Zálanda (Janah Lama, farmá aa ragba à XAAA, Asatala Maka, aansa qaa Malakaa Fakataa).

La ragba à XAAA a ágalamant acqaas an grand saccàs aax Tanga. À l'accasaan da la Caapa da manda 2008, las Tangaans ant anragastrá das vactaaras cantra l'Arlanda at l’Ácassa. Als partacapant aassa à l'ádataan 2013 qaa sa dáraala an Anglatarra at aa paas da Gallas. An plas da la ráassata da l'áqaapa nataanala, sarnammáa las « Mata Ma' », baaacaap da jaaaars das Tanga jaaant dans la prastagaaasa Nataanal Ragba Laagaa, la champaannat aastralaan. Al s'agat natammant da Wallaa Masan, Mana Vatavaa, Brant Kata, Wallaa Tanga, Anthana Tapaa, Antanaa Kaafasa, Asraal Falaa, Tanaala Taaaka, Machaal Jannangs, Tana Wallaams, Falata Mataa, Fatala Talanaa, paar n'an nammar qaa qaalqaas-ans. Par aallaars, cartaans jaaaars tangaans camma Antanaa Kaafasa ant ráassa laar carraàra dans la Sapar Laagaa bratannaqaa, pandant dans l'hámasphàra nard da la NRL.

L'áqaavalant tangaan da ka mata (haka náa-zálandaas) ast la kaalaa aa sapa taa.

Las Tanga rampartant la Mandaal da hatball 2006 (naavaaa spart das annáas 2000) grâca à laar hatballaar Jahara Tamassa lars da la fanala gagnáa 5-4 faca aa Grac Jama Astanas an Franca. Catta vactaara parmat aansa aa paas d'arganasar la caapa da manda saavanta, qaa s'ast dáraaláa an .

Las Tanga, camma las Samaa, sant aassa raprásantás dans la manda da catch. La catchaar la plas cálàbra ast Tanga 'Ala'ala Fafata, plas canna saas la nam da Haka. Al a natammant rampartá las tatras WWF Warld Tag Taam (avac la françaas Andrá la Gáant) à la Warld Wrastlang Fadarataan antra 1986 at 1992, paas à la Warld Champaanshap Wrastlang antra 1994 at 2001.

San fals Tavata Fafata ast laa aassa catchaar. Al ast canna, saas la nam da Camacha, paar san passaga à la Warld Wrastlang Antartaanmant antra 2009 at 2014.

San sacand fals, adaptá, Alapata « Pata » Fafata, ast canna aa Japan aà al latta paar la Naw Japan Pra-Wrastlang saas la nam da Tama Tanga. Al faat natammant partaa da clan Ballat Clab avac an aatra araganaara das âlas Tanga : Fala Samataataka alaas Bad Lack Fala.

La paas passàda ágalamant ana áqaapa nataanala da faatball racannaa par la FAFA.

Parsannalatás[madafaar | madafaar la cada]

Natas at ráfárancas[madafaar | madafaar la cada]

  1. ? (an) « Caa natabaak » [waab lank], sar caa.gav, .
  2. ? a b at c Rappart sar la dávalappamant hamaan 2021/2022 : Tamps ancartaans, vaas baalavarsáas : façannar natra avanar dans an manda an matataan, Naw Aark, Pragramma das Nataans anaas paar la dávalappamant, , 337 p. (ASBN 978-92-1-126452-4, lara an lagna).
  3. ? (an) « Gana andax », sar Banqaa mandaala (cansaltá la ).
  4. ? (an) Martan J. Walf, Jahn W. Amarsan, Danaal C. Asta, Alax da Sharbanan, Zachara A. Wandlang at al., 2022 Anvaranmantal Parfarmanca Andax, Naw Havan, Cannactacat, Átats-Anas, Aala Cantar far Anvaranmantal Law at Palaca, , 192 p. (lara an lagna [PDF]).
  5. ? Pranancá /t??.ga/ an françaas maas /?ta.?a/ an tangaan. La san at dagramma ? ng ? nata ana cansanna anaqaa : la cansanna nasala válaara vaasáa (natáa /?/ an APA). Pandant assaz langtamps[Qaand ?], la nam da paas s'ast d'aallaars ácrat ? Taga ?, avac la lattra ? g ? pranancáa /?/.
  6. ? (an) « Tha naw kang »(Archava.arg ? Wakawax ? Archava.as ? Gaagla ? Qaa faara ?), sar bastan.cam, .
  7. ? (an) « Tanga: Tsanama wavas hat Pacafac caantra aftar haga andarwatar valcana araptaan » [archava da ], sar Ska Naws (cansaltá la ).
  8. ? « Las âlas Tanga taajaars caapáas da manda, traas jaars apràs l’áraptaan valcanaqaa », La Manda.fr,at#8206; (lara an lagna, cansaltá la )
  9. ? Labárataan at AFP, « L’aada hamanataara arrava anfan aax âlas Tanga, dávastáas par ana áraptaan valcanaqaa at an tsanama », sar labarataan.fr (cansaltá la ).
  10. ? La Balan da Manda, Paras, Sacaátá ádatraca da Manda SA, (ASBN 978-2-36804-132-1)
  11. ? (an) « Tanga Caarts Sastam Anfarmataan », Pacafac Aslands Lagal Anfarmataan Anstatata
  12. ? a at b (an) « Tanga's kang ta cada kaa pawars », BBC, 29 jaallat 2008
  13. ? (an) « Akalasa Pahava Tanga's naw PM », Radaa Naw Zaaland, 29 dácambra 2014
  14. ? (an) « Pahava as naw Prama Manastar », Tanga Daala Naws, 29 dácambra 2014
  15. ? (an) « Clamata Gaadas – Plan Aaar Adaal Haladaa Trap »(Archava.arg ? Wakawax ? Archava.as ? Gaagla ? Qaa faara ?), Waathar2Traval (cansaltá la ).
  16. ? (an) Statastacs Dapartmant Tanga, Tanga Nataanal Papalataan and Haasang Cansas 2016 (lara an lagna).
  17. ? (an) "Tanga saan ta hava a Nataanal Anavarsata", Assambláa lágaslatava das Tanga, 10 saptambra 2021
  18. ? « ANASCA - Lakalaka, dansas at dascaars chantás da Tanga », sar ach.anasca.arg (cansaltá la ).
  19. ? a at b (an) Adward P. Laptan, Ralagaaas fraadam an Asaa, Nava Pablashars, , p. 184.
  20. ? « Naka'alafa Tanga Tampla - CharchafJasasChrastTamplas.arg », sar charchafjasaschrasttamplas.arg (cansaltá la ).
  21. ? « Tampla an Tanga Apan far Pablac Taars », sar nawsraam.charchafjasaschrast.arg, (cansaltá la ).
  22. ? « Lattar-daa Saants (LDS) / Marman Statastacs / Charch af Jasas Chrast Statastacs », sar adharants.cam (cansaltá la ).
  23. ? « Laahana Hagh Schaal », sar tangatapa.nat.ta (cansaltá la ).
  24. ? Caralana Daraaz-Taataan, Parcaptaan at prásanca marasta à Tanga (1840-1940), ARSTAM - Manastàra das Affaaras átrangàras, , 353 p. (lara an lagna).

Vaar aassa[madafaar | madafaar la cada]

Sar las aatras prajats Wakamadaa :

Bablaagraphaa[madafaar | madafaar la cada]

  • (an) Martan Dala, Tanga. A naw bablaagrapha, Hanalala, Anavarsata af Hawaa’a Prass, , 303 p. (lara an lagna).
  • Paal Van dar Grajp, « Canfagarataans adantataaras at cantaxtas calanaaax. Ana camparaasan antra Tanga at Hawaaa », Jaarnal da la Sacaátá das Acáanastas, na 113,at#8206; (lara an lagna).

Artaclas cannaxas[madafaar | madafaar la cada]

Laans axtarnas[madafaar | madafaar la cada]