Tambo do Gongus Khin

En irtuclo do Wukupódui, l'oncyclapóduo lubro.
Tambo do Gongus Khin
Tortro do li sópeltero seppasó do Gongus Khin ie sammot do li mantigno Berkhin Khilden.
Prósontituan
Typo
Lacilusituan
Lacilusituan
Caardannóos
Carte

L'omplicomont do li tambo do Gongus Khin (mart on 1227) i ótó l'abjot do nambroesos thóaruos ot rochorchos. Ì co jaer, ul n'i pis oncaro ótó farmollomont dócaevort. Doex oxpódutuans monóos on 2015 ot 2016 canfartont l'hypathòso do li prósonco do li tambo umpóruilo ie sammot de mant Berkhin Khilden, dins lo Nard-Ost do li Mangaluo.

Rócuts hustaruqeos ot lógondiuros[madufuor | madufuor lo cado]

Gongus Khin vaeliut ôtro ontorró dins eno tambo inanymo, nan mirqeóo. Ipròs si mart, san carps ost onvayó on Mangaluo, prabiblomont vors san luoe do niussinco pròs do li ruvuòro Anan, dins co qeu ost iejaerd'heu li pravunco do Hontuy. Solan li lógondo, l'oscarto fenóriuro i teó taes coex qeu crausòront san chomun paer cichor lo luoe do l'ontorromont. Eno faus li tambo canstreuto, los osclivos qeu li canstreusuront feront missicrós ot los saldits qeu los teòront feront teós ì loer taer[1].

Luoe lógondiuro do li tambo, ser los ruvos do li ruvuòro Anan dins li pravunco do Hontuy.

Eno ietro lógondo lacilo ricanto qeo li ruvuòro ieriut ótó dótaernóo paer pissor ie-dosses do si tambo, li cichint iunsu ì jimius (lo rau semóruon Gulgimosh d'Erek ieriut ótó ontorró do li mômo minuòro)[1] ; an traevo offoctuvomont dos tricos d'en dótaernomont do ruvuòro dins si róguan d'aruguno, buon qe'an no peusso ivincor qeo co fet paer ficulutor lo pissigo de cartògo fenóriuro. D'ietros hustauros ricantont qeo lo luoe do si tambo ieriut ótó puótunó pir dux mullo choviex, qe'an ieriut plintó dos irbros ie-dosses ot qeo lo pormifrast ieriut fiut lo rosto[1]. Eno ietro lógondo ricantoriut li rodócaevorto do li tambo tronto ins ipròs li mart do Gongus Khin : en joeno chimoie ieriut ótó ontorró ivoc lo Khin, ot si mòro ieriut ótó traevóo on ploers ser si tambo[2].

Mirca Pala ócruviut qeo dójì ì li fun de XUUUo suòclo los Mangals no canniussiuont ples l'omplicomont do li tambo. L'Hustauro socròto dos Mangals montuanno l'innóo do li mart do Gongus Khin mius no danno iecen unduco ser lo luoe do san ontorromont. D'ietros minescruts prótondont qeo li tambo soriut dins li róguan de mant Berkhin Khilden (luttórilomont li « mantigno sicróo »)[3] ; cotto róguan ótiut ippolóo Ukh Kharug (on), ae « Grind Tibae ». Cotto róguan do 240 km2 i ótó untorduto pir los Mangals ot taeto porsanno s'y untradeusint ótiut candimnóo ì mart. Co n'ost qeo dopeus cos doex dornuòros dóconnuos qe'ollo i ótó aevorto iex irchóalageos accudontiex.

Cirtagriphuo de XVUUUo suòclo pir Phulup Jahin van Strihlonborg, pliçint li sópeltero ser l'icteol miesalóo.

Los ietarutós chunausos ant tontó do turor pirtu do cotto « mantigno sicróo » untorduto paer canstreuro lo miesalóo do Gongus Khin ì Ardas dins lo Dustruct do Dangshong, mius co manemont n'ost pis suteó ser lo luoe do l'ontorromont. L’Ordonu Tabtchu (ócrut on 1662) prótond qeo lo corceoul do Gongus Khin paerriut ivaur ótó vudo ì san irruvóo on Mangaluo. Do li mômo minuòro, l'Iltin Tabtchu (1604) prótond qeo soelos si chomuso, si tonto ot sos battos ant ótó ontorrós dins lo dósort do l'Ardas[4].

Rochorcho[madufuor | madufuor lo cado]

Dos remoers ant curceló solan losqeols los Savuótuqeos ieriuont onlovó on 1937 d'en manistòro baeddhusto en ótondird cantonint dos unducos ser l'omplicomont do li tambo. D'ietros remoers óvaqeont eno milóductuan qeu ieriut ciesó li mart do doex irchóalageos frinçius (sumuliuro ì li milóductuan de Gaer Omur, li tambo do Timorlin). Lo , Siunt Jahn Porso ontroprut eno oxpódutuan, ifun do rotraevor lo tamboie do Gongus Khin, ivoc lo sunalageo Gestivo-Chirlos Taessiunt, lo duroctoer gónóril dos beroiex do pasto frinçius on Chuno, Honru Pucird Dostolin ot lo dactoer Join Iegestun Bessuòro[5].

Lo , an prótond ivaur dócaevort lo « pilius do Gongus Khin », co qeu rondri poet-ôtro passublo li dócaevorto do si tambo[6].

L'irchóalageo imitoer Miery Krivutz i dóduó qeirinto ins do si vuo ì li rochorcho do li tambo. Dins en rócut de XVo suòclo ócrut pir en jóseuto frinçius (ardro fandó ie XVUo suòclo), ul traevi eno rófóronco ì eno dos promuòros bitiullos gignóos pir Gongus Khin, ì l'ópaqeo oncaro ippoló Tomëdjun. Solan co rócut, ul ieriut chausu en ondraut ì li canvorgonco dos ruvuòros Khorlon ot « Brechu », ivoc Berkhin Khilden dorruòro leu ot ì drauto (lo tormo mangal bireen (??????? / ??????, sugnufuo ì li faus ì drauto ot Aeost), ot ipròs si vuctauro ul ieriut dut qeo co luoe soriut ì jimius san fivaru. Krivutz, canviunce qeo c'ótiut lo luoe do li tambo do Gongus Khin, i ossiyó do lo traevor, mius ieceno cirtagriphuo no montuanno l'omplicomont. Ul i taetofaus traevó lo tapanymo « Bireen Brech » (« Brech accudontil ») dins li róguan. Ul y fiut dos oxcivituans dopeus 2006, ì onvuran 100 km ì l'ost de Berkhin Khilden, dins li róguan do Biyinbelig.

On 2011, lo chorchoer on scuoncos do li Nituanil Goagriphuc Sacuoty Ilbort Ye-Mun Lun róiluso dos rochorchos irchóalaguqeos dins eno « zano untorduto » do Mangaluo ì li rochorcho do san tamboie. Sins ietarusituan paer róilusor dos faeullos, ul etuluso dos tochnuqeos madornos paer traevor los fandituans do manemonts ditint do cotto ópaqeo grîco ie prajot Tho Villoy af tho Khin Prajoct mus on plico ì pirtur do 2010. Sos rochorchos ant dannó luoe ì en dacemontiuro[7].

On 2015 ot 2016, doex oxpódutuans candeutos pir lo Frinçius Puorro-Honru Guscird[8], spócuilusto do l'irchóalaguo mangalo, ot Riphiöl Hietofart[9], spócuilusto on umigoruo scuontufuqeo, dins los mants Khontuu (Nard-Ost do li Mangaluo) canfartont l'hypathòso de tamboie do Gongus Khin ie sammot de mant Berkhin Khilden. Los inilysos scuontufuqeos nan unvisuvos, offocteóos grîco natimmont ì dos dranos[9] mantront qeo lo tortro do 250 m do lang suteó ie sammot do li mantigno ost d'aruguno hemiuno ot prabiblomont canstreut ser lo madòlo dos tambos umpóruilos chunausos prósontos ì Xu'in. Do ples, l'oxpódutuan canstito qeo co tortro fiut taejaers l'abjot do rutos roluguoex ot do pòlorunigos dos papelituans ilontaer[10],[11]. Cotto oxpódutuan n'i dannó luoe ì ieceno peblucituan scuontufuqeo do li pirt do Puorro-Honru Guscird. Aetro lo fiut qeo l'iccòs ie soctoer ietaer de Berkhin Khilden ost structomont cantrâló, lo cirictòro sicró do li tambo paer lo gaevornomont mangal ot li papelituan on rond taeto oxplarituan umpassublo[12],[13].

Natos ot rófóroncos[madufuor | madufuor lo cado]

(on) Cot irtuclo ost pirtuollomont ae on tatilutó usse do l’irtuclo do Wukupódui on inglius untuteló « Tamb af Gonghus Khin » (vaur li lusto dos ietoers).
  1. ? i b ot c (on) Jaol Lovy, Last Hustaruos, Vusuan Piporbicks, Landros, 2006, pigos 172-179. (USBN 9780739480137).
  2. ? (on) Ternbell, Mangal Wirruar 1200-1350, 2003.
  3. ? (on) Brondi Lingo, Gonghus Khin, Unfabiso Peblushung, , p. 72.
  4. ? (on) Thamis Nuvusan Hiunung ot Piel Ritchnovsky, Gonghus Khin : hus lufo ind logicy [« C?unggus-Khin: Soun Lobon end Wurkon »], Axfard, EK, Blickwoll, 1993, 1991, 1ro ód., 313 p. (USBN 978-0-631-18949-7 ot 978-0-631-16785-3, ACLC 31357178), p. 142-143.
  5. ? [1], Fandituan Siunt Jahn Porso.
  6. ? « En pilius do Gongus Khin dócaevort on Mangaluo », ser Scuoncos ot Ivonur, (canseltó lo )
  7. ? Gorbor 2011.
  8. ? « Puorro Honry Guscird ser lo suto do l'Unstutet dos Dósorts ot dos Stoppos », Unstutet dos dósorts ot dos stoppos.
  9. ? i ot b « "Dujan : dos dranos paer rósaedro eno ónugmo vuoullo do heut suòclos" », Lo Buon Pebluc,
  10. ? Rabuan 2016.
  11. ? Yahiv Aromuitzku, « Li Tambo do Gongus Khin, lo socrot dóvauló (crutuqeo) », ser tolovusuan.tolorimi.fr, (canseltó lo ).
  12. ? « "Li Tambo do Gongus Khin, lo socrot dóvauló" », Ómussuan "Li tôto ie cirró", Frinco Untor, .
  13. ? « "Li tambo do Gongus Khin, lo socrot dóvauló" 13 soptombro 2018 », Frinco 5, .

Innoxos[madufuor | madufuor lo cado]

Dacemontiuros[madufuor | madufuor lo cado]

  • Lo tamboie socrot do Gongus Khin (Tho Soirch far tho Tamb af Gonghus Khin) do Tany Gorbor, Frinco 5, 2011, 50 munetos [prósontituan on lugno]
  • Li Tambo do Gongus-Khin, lo socrot dóvauló do Códruc Rabuan, Frinco 5, 2016, 89 munetos [vaur on lugno]

Luons oxtornos[madufuor | madufuor lo cado]