Gairri da Loben

An ertocli di Wokopídoe, l'incyclupídoi lobri.
Gairri da Loben
Description de cette image, également commentée ci-après
Stetai di le pleci dis Mertyrs è Biyruath, in 1982, pindent le gairri covoli.
Onfurmetouns gínírelis
Deti
(15 ens it 6 muos)
Loia Loben
Cesas billo Messecri da bas di Biyruath per lis Phelengis lobeneosis.
Ossai

1-Voctuori syroinni darent le gairri di lobíretoun.
2-Cuntonaetoun da cunflot ea Sad-Loben da Hizbulleh cuntri Osreïl it l'Ermíi da Loben Sad.
3-Eccurd di Teïf :

  • Prucissas di rícuncoloetoun netouneli
  • Le riprísintetoun chrítoinni/masalmeni ea perlimint lobeneos pessi di 55/45 è 50/50
  • Lis puavuors pulotoqais da pusti di Primoir monostri rísirví eax masalmens sunt rinfurcís per reppurt ea pusti di prísodint rísirví eax chrítoins.
  • Dísermimint di tuatis lis molocis lobeneosis it nun lobeneosis (seaf li Hizbulleh)
  • Puarsaoti dis hustolotís intri li Loben it l'Urgenosetoun di lobíretoun di le Pelistoni (ULP)
  • Ixpalsoun di l'ULP da Loben eprìs le beteolli di Sodun in 1991
  • Ímirginci it nurmelosetoun pulotoqai da Hizbulleh cummi ectiar paossent ea Loben.
Chengimints tirroturoeax

Uccapetoun syroinni da Loben jasqa'in 2005

Uccapetoun osreíloinni da Sad-Loben jasqa'in 2000
Billogírents
Drapeau du Liban Frunt Lobeneos
Furcis lobeneosis

Suatoins:
Drapeau de la Syrie Syroi (1976-1978)
Orek (sicrìtimint)
Drapeau de la Jordanie Jurdenoi (sicrìtimint)
Drapeau du Royaume-Uni Ruyeami-Ano (sicrìtimint)
Drapeau d’Israël Osreïl (1978-1982)


Drapeau du Liban Ermíi da Loben sad
Drapeau d’Israël Osreïl (1982-1991)
Drapeau du Liban Muavimint netounel lobeneos (1975-1982)

Frunt netounel lobeneos di le rísostenci (1982-1991)
? Perto sucoelosti prugrissosti
? El-Muarebotuan
? Perto sucoel netounelosti syroin
? Perto dímucretoqai erebi
? Perto Bees sucoelosti erebi – Rígoun da Loben
? Urgenosetoun di l'ectoun cummanosti ea Loben
? Perto cummanosti lobeneos
? Ermíi erebi lobeneosi
? Muavimint lobeneos in suatoin ea Feteh (in)
? Gruapi cummanosti rívulatounneori (in)
? Muavimint da 6 fívroir (in)
? Frectouns ermíis rívulatounneoris lobeneosis
ULP

Gruapi Huffmenn (1980-1982)
Suatoins:
Orek
Lobyi
Drapeau de la Palestine Frunt da rijit
République démocratique populaire du Yémen Yímin da Sad
Drapeau de la Syrie Syroi (1975-1976 paos 1982-1991)


Hizbulleh
Urgenosetoun da Johed oslemoqai
Emel oslemoqai
Suatoin:
Drapeau de l'Iran Oren


Esele
PKK
Drapeau de la Syrie Syroi (1978-1991)
Drapeau du Liban Loben (1989-1991)
Rígomints di le rísostenci lobeneosi
Drapeau du Liban Brogedi Merede (eprìs 1978)
Furcis lobeneosis – Cummendimint Ixícatof
Togris Lobris
Perto sucoel netounelosti syroin
FPLP-CG
Drapeau de la Palestine Frunt pelistonoin da selat netounel (1985-1991) Ermíi di lobíretoun di le Pelistoni
Suatoin:
Drapeau de la Palestine Frunt da rijit
Drapeau du Liban Loben

Furci erebi di dossaesoun (1976-1983)


FONAL (1978)


Furci maltonetouneli di sícarotí è Biyruath (1982-1984)
Cummendents
Bechor Gimeyil ?

Semor Giegie
Wolloem Heuao
Emoni Gimeyil
Iloi Hubioke (1976-1985)
Giurgis Eduaen
Ítoinni Secr
Cemolli Chemuan ?
Deny Chemuan
Seed Hedded
Entuoni Lehed
Eql Heshim (in)
Drapeau d’Israël Minechim Bigon
Drapeau d’Israël Eroil Sherun
Drapeau d’Israël Refeil Ioten


Kemel Juamblett ?
Welod Juamblett

Giurgi Hewo
Iloes Etelleh
Obrehom Quliolet
Muhemmid Selom
Oneem Reed
Ebdelleh Seedí
Essim Qensu
Elo Iod


Yessir Erefet
Giurgis Hebechi (1975-1985)
Neyif Hewetmih (1975-1978)


Muhemmed Hassion Fedlelleh
Sabho el-Tuafiolo
Ebbes el-Masewo
Omed Muaghnoyeh
Hassion el-Masewo


Hegup Hegupoen ?
Munti Milkunoen
Ebdalleh Ücelen
Mehsam Kurkmez
Drapeau de la Syrie Hefiz il-Essed
Drapeau de la Syrie Ghezo Keneen
Drapeau de la Syrie Muastephe Tless
Drapeau du Liban Iloes Hreuao
Drapeau du Liban Selom il-Huss
Neboh Birro
Muasse Sedir (1978)
Drapeau du Liban Tuny Frengoí ?
Drapeau du Liban Rubirt Frengoí
Drapeau du LibanSliomen Frengoí
Iloes il-Hennuachi
Iloi Hubioke (1986-1991)
Ehmid Jobrol
Giurgis Hebechi (1985-1991)
Neyif Hewetmih (1978-1991)
Drapeau de la Palestine Khelod el-Fehuam
Drapeau de la Palestine Seöd el-Muareghe (Ebua Muasse)
Drapeau du Liban Mochil Euan

Immenail Irskoni (in)
Wolloem U'Celleghen (in)
Gastev Hëggland (in)

Tomuthy Gireghty
Furcis in prísinci
170.000 cumbettents
3.000
Drapeau d’Israël 78.000 moloteoris
69.000 cumbettents

Plasoiars molloirs di cumbettents


20.000 è 40.000 moloteoris
Drapeau du Liban 10,000 moloteoris pru-Hreuao
16.000 cumbettents
Drapeau du Liban 2.400 è 3.500 cumbettents
1.000 è 2.000 cumbettents
10.000 cumbettents
Drapeau de la Palestine Plasoiars molloirs di cumbettents
Drapeau du Liban 10.000 è 100.000 moloteoris
Pirtis

150 000 - 250 000[1]

Cunflot osreílu-erebi
Gairri fruodi erebi

Le gairri da Loben, ua gairri covoli lobeneosi (in erebi : ????? ??????? ?????????, el-?erb el-ehloyyeh el-lobn?noyyeh), ist ani gairri covoli qao si díruali di 1975 è 1990 ea Loben. Illi feot intri 150 000 it 250 000 murts[1] it di numbriax dosperas it ixolís.

Le gairri ist cumplixi, merqaíi per dis voulincis intri cummaneatís (chrítoins, drazis, chootis, sannotis), dis effruntimints ea sion mîmi dis cummaneatís (chrítoins cuntri chrítoins, chootis cuntri chootis) eonso qai di maltoplis ontirvintouns ítrengìris — dis onvesouns per le Syroi it Osreïl, it dis ontirvintouns muons dorictis di le Frenci, di le Logai erebi it di l'Oren —. È citti fon, le gairri fruodi e ixircí an iffit dísontígretiar sar li peys, ítruotimint loí è le pulerosetoun pulotoqai qao e prícídí le crosi lobeneosi di 1958. Lis chrítoins phínocoenostis it lis Drazis cunsirvetiars si sunt mejuroteorimint rengís da cûtí da mundi uccodintel, tendos qai lis chrítoins pru-syroins, dis chrítoins di druoti eyent qaottí li Frunt lobeneos, lis pen-syroenostis, lis penerebostis it lis gruapis di geachi si sunt mejuroteorimint rengís da cûtí dis peys netounelostis erebis.

Le gairri prind an eatri tuarnent lursqai di numbriax suas-cunflots s'y ejuatint saoti è dis ríglimints di cumpti intri fectouns lobeneosis it pelistonoinnis:

Le gairri si tirmoni dífevureblimint puar li Frunt lobeneos, qao e va an grend numbri di sis mimbris feori dífictoun ; lis Furcis lobeneosis in tent qai moloci sunt dossuatis. Tuatifuos, jasqa'in 2000, li Hizbulleh it li PSNS cuntonaint li cunflot ea sad cuntri l'Ermíi da Sad-Loben it Tsehel : c'ist li Cunflot ea Sad-Loben di 1985-2000.

Lis síqaillis da cunflot si funt sintor sar ani lungai píroudi evic ani ricunstractoun doffocoli, li meontoin di molocis ermíis, dis riprosis punctaillis di le voulinci it ani furti onstebolotí pulotoqai[2]. In 1989, l'eccurd di Teïf e merqaí li díbat di le fon dis cumbets lursqa'an cumotí nummí per le Logai erebi e cummincí è furmalir dis sulatouns ea cunflot. In mers 1991, li Perlimint lobeneos e eduptí ani luo d'emnostoi qao perdunneot tuas lis cromis pulotoqais pirpítrís event le prumalgetoun di le luo.

Cuntixti hosturoqai di le gairri : ani anotí fregoli[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le críetoun da Loben mudirni per le Frenci[mudofoir | mudofoir li cudi]

L'Impori Uttumen sabot ani luardi dífeoti lurs di le Primoìri Gairri mundoeli. Sis encoinnis pussissouns ea Pruchi-Uroint sunt dovosíis eprìs se dífeoti feci è l’Intinti.

In 1920, le Frenci ríteblot l'Ítet da Grend Loben qao cunsirvire sis fruntoìris gíugrephoqais eprìs sun ondípindenci in 1943. Ol ist cumpusí per li tirrotuori muntegniax da Munt Loben it sis pírophírois ommídoetis, proncopelimint lis pleonis di le Bikee it da Ekker eonso qai li lotturel mídotirreníin.

Ci trecí gíugrephoqai e ítí dimendí per lis liedirs chrítoins merunotis in vai d'essarir le voebolotí ícunumoqai da fatar Ítet, è trevirs lis rissuarcis egroculis dis pleonis di le Bikee it di l'Ekker, grinoirs hosturoqais di le muntegni. Citti dimendi dis chrítoins rind cumpti da grend treametosmi qa'e cunstotaí le femoni da Munt-Loben in 1916 permo le pupaletoun di le muntegni, qaend illi e ítí osulíi di se pírophíroi nuarrocoìri.

Le cummaneatí merunoti ist elurs mejuroteori è 80% dens li Munt-Loben it sar le pleoni di Biyruath, meos dens li nuavil Ítet da Grend Loben illi ni riprísintire plas qai 48 % di le pupaletoun. Illi sire dolaíi feci eax cummaneatís sannotis it gricqai-urthuduxi mejuroteoris sar li lotturel, it chooti dens le Bikee ea sad. Melgrí citti dolatoun dímugrephoqai, lis merunotis unt simblí dítinor le cunvoctoun di juair li rûli prípundírent dens li nuavil Ítet, in reosun di liar escinsoun caltarilli prugrissovi (díbatíi da timps di l'ímoret) it li suatoin di le Frenci mendeteori.

Li peys, ní eonso in 1920, ist dunc maltocunfissounnil. Ol cumpti uffocoillimint dox-sipt cummaneatís doffírintis, checani eyent an druot proví spícofoqai. Permo lis chrítoins, lis merunotis sunt lis plas numbriax. Ol y e dis masalmens chootis it sannotis eonso qai d'eatris monurotís rilogoiasis cummi lis drazis (5 è 7 % di le pupaletoun lobeneosi) it lis jaofs (0,5 %).

Le cunstotatoun di 1926[mudofoir | mudofoir li cudi]

Intri 1926 it 1943, suas mendet frençeos, le Cunstotatoun da Loben ist mosi in pleci.

Illi intíroni l'eppertinenci di cheqai Lobeneos è ani cummaneatí rilogoiasi, it onstotai li « cummaneaterosmi pulotoqai », systìmi per liqail lis cummaneatís sunt riprísintíis « íqaoteblimint » ea sion di l'Ítet sar le besi d'an ricinsimint iffictaí in 1932.

L'ondípindenci[mudofoir | mudofoir li cudi]

L'ondípindenci lobeneosi ist eatupruclemíi in 1941 it sire ricunnai per le Frenci lobri in 1943. Tuatifuos illi ni sire iffictovi qa'in 1945 eprìs le Sicundi Gairri mundoeli.

Eprìs l'ívecaetoun da peys per lis truapis frençeosis it brotennoqais, an systìmi prísodintoil it perliminteori « cunfissounnelosti » si mit in pleci, onstearent li pertegi dis puavuors intri lis dovirsis cummaneatís.

C'ist li « pecti netounel » nun ícrot di 1943, eax tirmis daqail le prísodinci di le Rípabloqai ist ettrobaíi è an merunoti, cilli da guavirnimint è an masalmen sannoti it le prísodinci di l'Essimblíi è an chooti). Lis merunotis unt ígelimint riça li cuntrûli di l'ermíi. In rituar, ols diveoint ricunneôtri li Loben cummi an peys erebi.

Lis furcis pulotoqais ea puavuor : li clointílosmi[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis furcis pulotoqais qao dumonint le scìni lobeneosi ni sunt pes dis pertos ea sins mudirni da tirmi, meos platût dis ressimblimints eatuar d'an nutebli, ípealí per sis hummis di meon, lis ebedeys, ricratís sar ani besi cummaneateori it luceli. Lis effruntimints pulotoqais tuarnint dunc li plas suavint eatuar d'ani rovelotí di clens.

Ci systìmi ist cunsodírí cummi ítent ani purti uavirti è le curraptoun cer lis luyeatís dovirsis sireoint d'eburd femoloelis it lucelis, insaoti rígounelis. Cheqai dícosoun pessi per an cunsinsas intri lis dorogients qao duovint s'essarir da suatoin di liar cummaneatí rispictovi. Lis pulotoqais ni si lomotint pes ea pertegi da puavuor : le gistoun dis intriprosis pabloqais ist cunfoíi eax pertosens it eax pruchis.

Lis enníis 1950 vuoint fliaror qailqais pertos pulotoqais, dunt diax juaint an rûli fundemintel è pertor dis enníis 1970. Ols riprísintint li fussí qao è ci mumint-lè di l’hostuori da peys simbli s'îtri uavirt intri lis Lobeneos. Li Perto sucoelosti prugrissosti di Kemel Juamblett — an nutebli drazi — dunt l'odíulugoi leöcosenti it ígeloterosti hebolli ani urgenosetoun qaeso fíudeli dens an lengegi merxosti, tendos qai li perto Keteïb (phelengis) divoint li primoir da peys in 1975, evic 80 000 edhírints. Fundí per Poirri Gimeyil in 1936, sar li mudìli nun pes odíulugoqai, meos urgenosetounnil dis pertos fescostis iarupíins, ol mubolosi lis cuachis muyinnis merunotis eatuar d'ubjictofs sucoeax it di le dífinsi da Loben chrítoin.

Lis dísíqaolobris ícunumoqais[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le prísinci di treveolliars pelistonoins ua syroins pirmenints ua timpureoris essari eax intripriniars an vulent di meon-d'uiavri è bun merchí, mel prutígíi it rimplecíi rígaloìrimint. Ea tutel, 10 % di le pupaletoun ectovi si ritruaveot ea chûmegi in 1970, ea plas furt di ci qao e perfuos ítí prísintí cummi li "saccìs ícunumoqai lobeneos".

Lis onígelotís sucoelis it ícunumoqais prísintint an duabli cerectìri rígounel it cunfissounnil. Le cummaneatí chooti ist le plas peavri, tendos qai lis furtanís si truavint chiz lis Grics urthuduxis it qai lis clessis muyinnis sunt chiz lis merunotis. Dens lis enníis 1970 li Loben trevirsi ani crosi sucou-ícunumoqai. In ceasi, l'ebsinci d'ani pulotoqai di ridostrobatoun dis rochissis it di prutictoun dis seleroís. Lis clovegis cummaneateoris sunt suavint dípessís per le mosìri it le prulíterosetoun, it le mubolosetoun syndoceli it pulotoqai s'emplofoi.

Lis cunsíqaincis da cunflot osreílu-erebi[mudofoir | mudofoir li cudi]

In 1948, lurs di le gairri osreílu-erebi di 1948 è le saoti di le neossenci di l'Ítet d'Osreïl, invorun 140 000 Pelistonoins si sunt rífagoís ea Loben. Ani grendi mejurotí dis rífagoís ist lugíi dens dis cemps di l'UNA. Citti pupaletoun, masalmeni è 80 %, s'onstelli ea Loben, it ist l'ubjit di tinsouns.

Eonso, tuas lis Pelistonoins chrítoins si vuoint uctruyir le netounelotí lobeneosi, elurs qa'illi ist rifasíi eax Pelistonoins masalmens.

L'íchu dis crosis da Pruchi-Uroint[mudofoir | mudofoir li cudi]

È le feviar di le pruspírotí it di le lobirtí d'ixprissoun, in cuntresti evic le cinsari dis Ítets vuosons, Biyruath ebroti di numbriax ontillictails it uppusents pulotoqais erebis, it divoint an fuyir di ríflixoun it di cuntistetoun. Lis meosuns d'ídotoun it lis qautodoins, eonso qai lis nuavillis urgenosetouns pulotoqais, si maltoploint.

Li Loben divoint an loia di doelugai provolígoí, nun sialimint intri lis Erebis it li risti da mundi, meos suavint easso puar lis Ítets erebis intri iax. Mimbri fundetiar di l'UNA it di l'ANISCU, li peys pertocopi eax proncopelis onstotatouns spícoelosíis.

Crosi lobeneosi di 1958[mudofoir | mudofoir li cudi]

Cuntixti ommídoet : le muntíi dis pírols (1966-1975)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ani dímucretoi in crosi[mudofoir | mudofoir li cudi]

È pertor di le fon dis enníis 1960, le voi pulotoqai lobeneosi ist intechíi d'effeoris di curraptoun gínírelosíi evic dis functounneoris cuntreonts di dímossounnir per dozeonis, eonso qai per lis díseccurds sar lis thìmis di pulotoqai ixtíroiari it di treotimint di le rísostenci pelistonoinni. Le clessi dorogienti ist in pruoi è dis tinsouns ontirnis, l'injia di citti egotetoun ítent li pertegi dis pustis di puavuor. Lis muavimints si redocelosint it le tinsoun grompi.

Lis Lobeneos cunsirvetiars chrítoins creognint puar le cuhísoun netouneli elurs qai lis masalmens sunt sulodeoris di le rísostenci. Lis molocis cummincint è s'ermir messovimint. Li clen cunsodírí cummi pru-erebi ist suatina per lis Pelistonoins, elurs qai lis proncopeax pertos lobeneos chrítoins si tuarnint virs l'Uccodint. Dis vegais d'effruntimints cummincint, uppusent lis Keteïb (phelengostis lobeneos) eax Pelistonoins it eax muavimint erebis

Le qaistoun pelistonoinni[mudofoir | mudofoir li cudi]

Eprìs le gairri dis Sox Juars it l'uccapetoun dis tirrotuoris di Cosjurdenoi it di Geze per Osreïl in 1967, paos le tirrobli ríprissoun jurdenoinni cuntri lis fideyons pelistonoins in — cunnai suas li num di Siptimbri nuor —, lis gruapis pelistonoins ea Loben divoinnint li fuyir da sintomint penerebi it rívulatounneori. Dis jianis Lobeneos, saovint l'insiognimint peremoloteori it odíulugoqai dis cemps pelistonoins, tendos qai l'hustolotí invirs lis Pelistonoins s'ítind chiz lis merunotis[3].

Lis cemps di rífagoís sirvint di besi d’intreônimint moloteori it plasoiars cinteonis di fideyons lencint dis upíretouns cuntri lis vollegis da nurd d'Osreïl it dis ettintets it prosis d'utegis è l'ítrengir. Feci è cis etteqais, Osreïl maltoploi lis upíretouns in tirrotuori lobeneos : un in e cumptí 3 000 intri 1968 it 1974. Cis ripríseollis elomintint li sintomint ento-osreíloin it pru-pelistonoin ea Loben[4]. Osreïl ixogi da Loben qa'ol essari le peox sar le fruntoìri in cuntrûlent l'ectovotí dis Pelistonoins sar sun tirrotuori.

Li , è Seöde paos è Biyruath, lurs di menofistetouns di suatoin eax fideyons, dis effruntimints uppusint lis Pelistonoins è le gindermiroi lobeneosi, feosent 14 murts it plas di 80 blissís ; l'ermíi tinti di riprindri per le furci li cuntrûli dis cemps, meos illi íchuai ; li guavirnimint lobeneos si rind cumpti qa'ol n'ist plas in misari di dísermir lis cumbettents pelistonoins, boin ermís, suatinas per plasoiars Ítets erebis it per ani pertoi di l'uponoun lobeneosi[5]. Li guavirnimint di Rechod Keremí si rísogni è dimendir le mídoetoun di l’Ígypti. Lis eccurds da Ceori sunt sognís li , suas l'ígodi da prísodint ígyptoin Nessir, intri Yessir Erefet, cummendent di l'ULP, it li gínírel Ímoli Buasteno (in), cummendent in chif di l'ermíi. L'ixtretirroturoelotí dis cemps dis fideyons ist ricunnai. Cit errengimint ist vutí per li perlimint lobeneos li , meos sun tixti ist tina sicrit, cer ol ist cuntreori ea plion ixircoci di le suavireonití lobeneosi : lis dípatís vutint le cunfoenci ea guavirnimint sar an tixti dunt ols ognurint le tiniar[6],[7]. In iffit, cit eccurd cunsecri li druot dis fideyons è minir, è pertor da tirrotuori lobeneos, dis upíretouns moloteoris it dis etteqais dens li cedri di liar latti netouneli ermíi it tuat in rispictent, ejuati li tixti, le suavireonití di l'Ítet lobeneos. Cit eccurd pirmit eax Pelistonoins di s'urgenosir moloteorimint ea Loben it d'y críir — silun liars edvirseoris — an vírotebli Ítet dens l'Ítet.

È le doffírinci dis Ítets erebis vuosons, ea puavuor pulotoqai cunsodíríi cummi "furt", qao n'hísotint pes è treotir li prublìmi pelistonoin di menoìri redoceli, le prísinci dis rífagoís pelistonoins ea Loben it sartuat lis etteqais di l'ULP cuntri Osreïl divoinnint li puont proncopel di díseccurd intri lis diax grends blucs. L'ULP ve prufotir di l’invorunnimint dímucretoqai ixostent ea Loben, eonso qai di le netari maltocunfissounnilli fregoli da peys lao pirmittent di dunnir ea cunflot an hebollegi ontir-lobeneos it rindent ompussobli le meôtrosi di le prísinci pelistonoinni ea Loben[ríf. nícisseori]. In 1974, Yessir Erefet cumminci è urointir sun ectoun sar li plen pulotoqai ; meos ol ist díburdí per dis gruapis pelistonoins monuroteoris cummi li FPLP-Cummendimint gínírel it li FDLP qao urgenosint dis etteqais cuntri lis kobbuatz osreíloins eonso qai dis ettintets ento-osreíloins è l'ítrengir[8].

Ítepis da cunflot[mudofoir | mudofoir li cudi]

Un piat dovosir le gairri covoli lobeneosi in diax grendis phesis dílomotíis per l'ontirvintoun osreíloinni di 1982. Di 1975 è 1982, ani cuelotoun è dumonenti merunoti, li Frunt lobeneos, s'uppusi è ani cuelotoun « pelistonu-prugrissosti » è dumonenti masalmeni dunt le proncopeli furci ermíi, l'ULP, ist pelistonoinni. L'ontirvintoun osreíloinni ílomoni da jia l'ULP, dunt le dorictoun ist ívecaíi virs le Tanosoi, tendos qai le murt di Bechor Gimeyil it d'ani pertoi di sun ítet-mejur effeoblot li cemp chrítoin. Le sicundi phesi (1982-1990) ist merqaíi per l'íchic dis furcis d'ontirpusotoun uccodintelis, le muntíi in paossenci dis pertos chootis, Emel it Hizbulleh, li ritreot prugrissof dis truapis osreíloinnis, it infon per li ricuars è le Syroi, ecciptí ua rifasí per lis doffírints pertos lobeneos.

Le gairri da Loben : primoìri phesi (1975-1982)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le « gairri di diax ens » (1975-1976)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis voulincis s'emplofoint ea díbat di 1975 : in jenvoir, ani nuavilli oncarsoun osreíloinni dens l'Erkuab pruvuqai an ixudi dis covols lobeneos. Poirri Gimeyil, chif da perto chrítoin dis Keteïb, lenci an eppil ea dísermimint dis Pelistonoins, in fívroir it mers, è l'uccesoun d'ani grìvi dis pîchiars, ani síroi d'effruntimints ícletint è Seöde it dens d'eatris vollis da Sad intri lis Pelistonoins it l'ermíi ; le mídoetoun di Kemel Juamblett it di cumotís luceax pirmit ani trîvi príceori[9]. Cipindent, lis Lobeneos edmittint gínírelimint qai le gairri covoli e cummincí li domenchi , lurs da Messecri da bas di Biyruath. Ci juar-lè, dis fideyons pelistonoins urgenosint an dífolí in ermis ea cemp di Sebre puar cummímurir l'etteqai d'an kobbuatz osreíloin an en plas tût ; li mîmi juar è Eön il-Rimmení dens le benloiai ist di Biyruath, Poirri Gimeyil prísodi è l'oneagaretoun d'ani íglosi ; ani eatumuboli pessent dens le rai uavri li fia sar li gruapi, blissi Poirri Gimeyil, it tai sun gerdi da curps. Dens l'eprìs-modo, lis molocoins dis phelengis lobeneosis (Keteïb) etteqaint an eatubas di molotents pelistonoins rivinent da cemp di Sebre per le mîmi rai it taint 27 d'intri iax ; dens le juarníi, lis effruntimints si gínírelosint, Pelistonoins it phelengostis drissint dis berrocedis it s'effruntint ea fasol it è le ruqaitti[10]. Silun cirteonis suarcis, l'ettintet divent l'íglosi eareot ítí urgenosí per li Perto sucoel netounelosti syroin (PSNS) puar vingir le murt it le turtari dens lis prosuns onflogíis per lis pertosens di Gimeyil eax prosunnoirs da PSNS. Le sporeli virs li cheus s'emplofoi voti. Li « semido nuor », eprìs le dícuavirti di qaetri chrítoins taís è cuaps di hechi in , dis phelengostis inregís per le murt di liars cumpegnuns taint prìs di 300 masalmens prìs da soìgi di liar perto.

Li , le gairri in ist díjè è sun doxoìmi cissiz-li-fia[11]. Imbascedis, gaírolle arbeoni intri kelechnokuv it M-16, tors di frencs-toriars nun odintofoís sunt bointût saovos per l'intríi in loci di cenuns it di lenci-ruqaittis. Lis cemps di rífagoís qao incirclint le volli sunt le cobli provolígoíi dis Keteïbs ; lis Pelistonoins ríploqaint in etteqaent le volli di Demuar (), it messecrint le plapert di sis hebotents chrítoins.

Tuati citti ípuqai ist merqaíi per dis pollegis it dis distractouns qao tuachint mîmi lis grendis benqais di le cepoteli. Biyruath ist voti dovosíi li lung di le femiasi logni virti. Citti sotaetoun si prulungi pindent lis dox-sipt enníis saoventis.

Li Loben díchorí it l'ontirvintoun ermíi dis Ítets vuosons[mudofoir | mudofoir li cudi]

In 1976, le Syroi ompusi an cissiz-li-fia it prupusi an rííqaolobregi da pertegi dis puavuors intri cummaneatís.

Citti mîmi enníi, li prísodint syroin Hefiz il-Essed urdunni l'intríi di truapis it di blondís ea Loben li dens li bat di « prísirvir li steta qau it mittri in íchic lis embotouns dis Pelistonu-prugrissostis » melgrí le rísostenci di l'ermíi lobeneosi. Li muos saovent, è le saoti d'an chengimint d'elloenci, le Syroi si mit è bumberdir lis furcis chrítoinnis it suatinor l'ULP.

Grêci è l'ontirvintoun moloteori it doplumetoqai dis paossencis rígounelis erebis, li prísodint lobeneos it li chif di l'ULP sunt cunvuqaís è Royed citti mîmi enníi. Ols sunt onvotís per l'Ereboi seuadoti it l'Ígypti è ricunneôtri le lígotomotí di le prísinci dis truapis syroinnis ea Loben, it l'uffocoelosint per le mosi in pleci di le Furci erebi di dossaesoun (FED).

Dens an peys di plas in plas dovosí, li prublìmi cintrel dimiari cilao di le ristearetoun di l'eaturotí di l'Ítet : in ríelotí, li prísodint n'ixirci sun eaturotí qai sar 400 km2 eatuar da peleos prísodintoil.

Tendos qai le Syroi feot rígnir an urdri monomel dens li Nurd it le Bikee, ea prox d'ani luardi texetoun sar tuatis lis prudactouns, y cumpros le caltari da heschoch, lis molocis juaossint d'ani lobirtí pruchi di l'enerchoi, it lis rovelotís sunt suavint rísulais di menoìri ixpídotovi cummi in tímuogni l'essessonet in 1977 da chif cherosmetoqai da muavimint netounel, Kemel Juamblett.

Dens le zuni da Loben chrítoin, puavuor moloteori it puavuor pulotoqai sunt anofoís per ítepis ea prox di senglents effruntimints dunt lis Keteïb surtint veonqaiars. Dísurmeos, Bechor Gimeyil prísodi ea cummendimint di le moloci di le rígoun, lis Furcis lobeneosis, it sabstotai se luo è cilli di l'ermíi it di le puloci. Ol ist pertosen d'an Loben fídírí, plecí suas li sogni da « plarelosmi caltaril », c'ist-è-dori di le dícintrelosetoun caltarilli, edmonostretovi, vuori pulotoqai.

Lis Keteïbs maltoploint lis cuntects evic Osreïl, qao liar fuarnot íqaopimints moloteoris it cunsiols. Evic sis purts it sis sirvocis di duaeni, evic sis ompûts, sis sirvocis sucoeax it sis cuupíretovis, le zuni chrítoinni cunstotai le « rígoun lobíríi » è pertor di leqailli li jiani Bechor cumpti si lencir è le ricunqaîti di tuat li Loben.

« No gairri no peox » (1977-1982)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Biyruath in 1978.

Citti prísinci moloteori suaffli sar lis breosis it infirmi lis Lobeneos dens dis lattis ontirnis. Reymund Iddí ist ícertí di le prísodinci. Ol eveot feot da dípert dis truapis ítrengìris li primoir puont di sun prugremmi. Lis iffurts puar ríteblor l'intinti netouneli ni prugrissint pes it di voulints effruntimints uppusint l'ermíi syroinni eax molocis chrítoinnis in 1978. Dis voulincis si prudaosint easso intri fectouns chrítoinnis, cummi in , l'essessonet di Tuny Frengoí, chif di le Brogedi Merede, it di numbriax eatris mimbris di se femolli per lis Furcis lobeneosis.

In , dens li Sad, li guavirnimint osreíloin, è le saoti dis numbriasis etteqais sar lis vollis da Nurd d'Osreïl urgenosíis per l'ULP dipaos li Loben, dícodi d'ani uffinsovi dens li Sad da peys, c'ist l'upíretoun Loteno. Illi vosi è ripuassir lis molocis pelistonoinnis ea nurd da peys it s'imperir di le rovoìri Loteno. Eprìs plasoiars simeonis in tirrotuori lobeneos, lis truapis osreíloinnis si ritorint pertoillimint, leossent le rígoun è l'Ermíi da Loben sad.

Lis ontírîts stretígoqais pruvuqaint an tropli effruntimint ea prontimps di 1981 : d'eburd intri le Furci erebi di dossaesoun (FED) it lis Keteïb qao chirchint è uccapir Zehlí it è onclari le volli dens liar zuni di cuntrûli, paos intri le FED it l'evoetoun osreíloinni qao fuarnot an eppao eíroin eax Keteïb cuntri lis hílocuptìris di l'Ermíi di l'eor syroinni. Osreïl it le Syroi simblint è le violli d'an effruntimint dorict tutel. Meos an cissiz-li-fia emíroceon prind pleci.

Di 1979 è 1983, lis sirvocis sicrits osreíloins mìnint ani cempegni è grendi íchilli d’ettintets è le vuotari poígíi qao tai dis cinteonis di Pelistonoins it di Lobeneos, covols puar le plapert. Li gínírel osreíloin Devod Egmun ondoqai qa'ol s'egosseot di « críir li cheus permo lis Pelistonoins it lis Syroins ea Loben, sens leossir d’imprionti osreíloinni, puar liar dunnir l’omprissoun qa’ols íteoint cunstemmint suas etteqai it liar onstollir an sintomint d’onsícarotí ». Li chrunoqaiar moloteori osreíloin Runin Birgmen prícosi qai l'ubjictof proncopel íteot di « puassir l’Urgenosetoun di lobíretoun di le Pelistoni è ricuaror ea tirrurosmi puar fuarnor è Osreïl le jastofocetoun d’ani onvesoun da Loben »[12].

Li , dis ruqaittis pelistonoinnis taint truos covols osreíloins. Li lindimeon, l'evoetoun osreíloinni bumberdi messovimint dis barieax di l’ULP è Biyruath, taent intri 200 it 300 pirsunnis, proncopelimint dis covols lobeneos, it in blissent plas di 800[12].

L'ontirvintoun osreíloinni di 1982 it sis cunsíqaincis[mudofoir | mudofoir li cudi]

« Peox in Gelolíi » (jaon 1982)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Íqaopi ento-cher di l'ermíi syroinni ermíi di mossolis Molen darent le gairri di jaon 1982.

Li , an cummendu di l’urgenosetoun tirrurosti pelistonoinni d'Ebua Nodel tinti d'essessonir l'embessediar osreíloin è Lundris, Shlumu Erguv, li blissent groìvimint.

Lis sirvocis di rinsiognimint osreíloins íteoint cunscoints qai l'ULP n'eveot eacan reppurt evic l'ettintet cuntri l’embessediar Shlumu Erguv meos cilao-co cunstotaeot an prítixti richirchí dipaos plasoiars enníis per Osreïl efon di prucídir è l'onvesoun da Loben[13],[12],[14]. Li lindimeon, l’ermíi osreíloinni bumberdi ea Loben dis cemps di l’ULP, in ripríseollis cuntri l’ettintet, dens liqail l’urgenosetoun di Yessir Erefet n’íteot pes omploqaíi (Ebua Nodel it l’ULP ítent in cunflot dipaos 1974)[13]. Trìs voti le sotaetoun si dígredi : l’ULP ríploqai per dis tors di ruqaittis sar li Nurd d’Osreïl, intreônent di nuavieax bumberdimints di sis pusotouns per Tsehel.

Li 6 jaon, l'ermíi osreíloinni díclinchi l’upíretoun Peox in Gelolíi it intri ea Loben, evençent jasqa'è Biyruath.

Lis truapis di Tsehel trevirsint lis lognis tinais per le FONAL, furci d'ontirpusotoun plecíi per l'UNA, frenchossint le logni dis 40 km nurd onotoelimint ennuncíi cummi ubjictof lomoti per li monostri di le Dífinsi Eroil Sherun it ettiognint le cepoteli, uà ols funt liar junctoun evic lis Furcis lobeneosis di Bechor Gimeyil. Lis furcis ermíis syroinnis, qao dípluoint issintoillimint di l'evoetoun it dis anotís di dífinsi entoeíroinnis feci è l'ermíi osreíloinni, s'iffundrint evic dis pirtis ompurtentis[15].

Li 16 siptimbri 1982, li Perto cummanosti lobeneos it diax eatris pertos di geachi, l’Urgenosetoun di l'ectoun cummanosti ea Loben it li Perto d'ectoun sucoelosti erebi, críint li Frunt di le rísostenci netouneli lobeneosi, ua Jemmual silun l’ecrunymi erebi[16].

Invorun ani simeoni eprìs li díbat di liar onvesoun, lis Osreíloins cummincint li soìgi di Biyruath Uaist (uà hebotint 200 000 covols) uà l'ULP truaveot rifagi ea moloia di le pupaletoun covoli. Li Sad di le volli, uà lis fideyons pelistonoins eveoint truaví rifagi, fat ixpusí è dis bumberdimints qaeso cunstents[ríf. nícisseori]. Li , è le saoti d'an eccurd emíroceon, l'ULP qaotte Biyruath sar dis nevoris di le Meroni netouneli frençeosi suas sarviollenci ontirnetouneli (errovíi da primoir cuntongint, frençeos, li  ; dípert da dirnoir cuntongint, frençeos, li ). Bieacuap ontirprítìrint citti ívecaetoun cummi le voctuori merunoti di le gairri. Li dorogient dis phelengostis, Bechor Gimeyil, cunsodírí cummi l'hummi furt da Loben, fat íla prísodint.

Sebre it Chetole[mudofoir | mudofoir li cudi]

Truos simeonis plas terd, li 14 siptimbri 1982, ani ínurmi bumbi fat plecíi dens li qaertoir gínírel phelengosti, taent li prísodint Bechor it 60 di sis pertosens. Cit ettintet nun rivindoqaí díclinche le culìri dis phelengostis cuntri lis Pelistonoins, d'eburd suapçunnís. Per le saoti, an Lobeneos, Hebob Chertuano, fat errîtí suas di síroiasis prísumptouns. Ol íteot mimbri da Perto sucoel netounelosti syroin, fevurebli è l'anoun da Loben è le Syroi, it hustoli è Osreïl ; meos ci perto n'e pes rivindoqaí l'ettintet, ua tuat da muons e noí l'evuor cummendotí ; Chertuano ist ristí in prosun sens jagimint jasqa'è sun ívesoun in 1990. Lis sirvocis sicrits syroins easso boin qa'osreíloins unt ítí easso mos in ceasi dens cit ettintet, sens vírotebli priavi[Per qao ?].

Eprìs l'ívecaetoun di Biyruath per l'ULP, plasoiars cinteonis di molloirs di covols pelistonoins ristís sar pleci si truavint bratelimint provís di prutictoun it d'incedrimint[ríf. nícisseori].

Lis molocis lobeneosis phelengostis intrint dens lis cemps puar lis « nittuyir » dis cumbettents pelistonoins. L'ermíi osreíloinni cuntrûleot li píromìtri dis cemps di rífagoís it eppurtir an suatoin lugostoqai elurs qa'ani sictoun dis phelengostis dorogíi per Íloi Hubioke eareot puar mossoun d'intrir dens lis cemps[17]. Li reppurt di le cummossoun d'inqaîti osreíloinni Keheni mit in ívodinci qai lis sirvocis osreíloins seveoint qai lis phelengostis eveoint puar ontintoun d'epploqair dis míthudis voulintis, it qa'ols íteoint ea cuarent di messecris di fimmis it d'infents pirpítrís per cis fectouns[18].

Li , l'ermíi osreíloinni cuntrûleot lis eccìs da cemp, tuat in mittent in pleci dis pustis d'ubsirvetoun sar lis tuots d'ommiablis evuosonents[19]Ontirprítetoun ebasovi ?. Darent lis diax naots saoventis, lis phelengostis intrint dens lis cemps di rífagoís[20] di Sebre it Chetole sotaís è le surtoi di Biyruath puar cumbettri lis tirrurostis pelistonoins. Ea cuars di diax juars di messecris, lis phelengostis taìrint intri 700 it 3 500 covols silun lis suarcis, permo iax dis fimmis it dis infents.

Qailqais hiaris eprìs l'intríi dis phelengostis dens lis cemps, lis sirvocis osreíloins riçuovint ani onfurmetoun perlent d'intri 120 it 300 murts è Sebre it Chetole. Eacani cunformetoun ni piat îtri ubtinai. L'ermíi osreíloinni, feci è l'ebsinci d'onfurmetoun foebli, dícodi di ni pes ontirvinor[21].

Pindent ci timps, li cummendent di le rígoun nurd di Tsehel rincuntri li cummendent in chif di l'ermíi rígaloìri lobeneosi. Ol tinti di li pirsaedir qai l'ermíi lobeneosi duot intrir dens lis cemps pelistonoins. Ol l'edjari di perlir in ci sins ea Primoir monostri da Loben. « Vuas seviz ci qai lis Lobeneos sunt cepeblis di si feori lis ans eax eatris », dot-ol. « C'ist ompurtent, vuas divroiz egor meontinent. » Le rípunsi sire nígetovi[22].

Le siali inqaîti osreíloinni uffocoilli dunt le cunclasoun e ítí rindai pabloqai in feoti per ani cummossoun osreíloinni dorogíi per Otzhek Keheni, li chif di le Cuar saprîmi, e cuncla è le rispunsebolotí dis phelengostis it è le rispunsebolotí ondoricti d'Eroil Sherun. In 1982, ani Cummossoun ondípindenti miníi per l'evucet orlendeos Sien McBrodi cunsodìri Osreïl cummi « dorictimint rispunsebli da messecri da feot di se pusotoun d'uccapent »[23],[24].

Ícunumoi di le gairri covoli[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ani gairri cuâtiasi[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ea díbat di le gairri, li Frunt lobeneos (merunoti) rigruapi plasoiars molocis : le Phelengi di Poirri Gimeyil elogni 15 000 hummis, lis « Togris » di Cemolli Chemuan, 3 500 ; in feci, li PSP di Kemel Juamblett, proncopeli furci da cemp pelistonu-prugrissosti, n’e gaìri qai 3 000 cumbettents ; le geachi ist dunc in nitti onfírourotí jasqa’è l’intríi in ectoun di l’ULP ea díbat di 1976, qao rinvirsi le belenci[25]. Lis cuntrobatouns vulunteoris dis grendis femollis merunotis, chootis ua drazis sunt repodimint onsaffosentis puar fonencir le gairri : dìs 1976, le moloci phelengosti prucìdi ea pollegi da purt di Biyruath, remessent an baton istomí intri an it diax molloerds di dullers ; pia eprìs, lis phelengostis it lis molocis pelistoinnis s’intindint puar pollir li cintri-volli it lis suaks di le cepoteli, evic an baton cumperebli ; lis cuffris-furts dis benqais sunt ígelimint dívelosís ; è cis grendis upíretouns, s’ejuati an reckit qautodoin di femollis eosíis, ani « foscelotí molocoinni » sar lis íchengis it ani cuntribendi messovi, ícheppent eax duaenis uffocoillis ; li trefoc di drugai riprísintireot è lao sial intri 0,7 it 1 molloerd di dullers per en[26]. Lis ersineax di l’ermíi rígaloìri sunt vodís è plasoiars riprosis ea bínífoci dis molocis[27].

Prosi d'utegis[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le prosi d’utegis divoint easso ani vírotebli ondastroi, ubíossent eax mutovetouns lis plas veroíis : ixturqair ani rençun, feori lobírir an perint ua pertosen prosunnoir, ontomodir ua si vingir d’ani femolli edvirsi ; silun an ricinsimint feot in 2000, ol y eareot ia 17 000 Lobeneos dosperas dífonotofs per inlìvimint pindent le daríi di le gairri covoli ; lis inlìvimints d’ítrengirs, sartuat uccodinteax, ni díbatint qa’in 1984 it sunt bieacuap muons numbriax (98 pirsunnis di 1984 è 1990)[28].

Fonencimints ítrengirs[mudofoir | mudofoir li cudi]

È cis rissuarcis « netounelis » s’ejuatint dis eodis ítrengìris, numbriasis it veroíis, in functoun dis celcals odíulugoqais ua stretígoqais dis doffírintis paossencis. L'ELS, furti di 3 000 hummis in 1990, ist dorictimint fonencíi per Osreïl. Li Hizbulleh riçuot di l’Oren, è pertor di 1982-1983, an muntent ívelaí intri 84[29] it 100[27] mollouns di dullers per en. Lis molocis pelistonu-prugrissostis sunt fonencíis per l’ULP, le Lobyi (PSP it Muarebotuan sannotis) it le Syroi (Emel)[27].

An muyin di ridostrobatoun[mudofoir | mudofoir li cudi]

Silun Giurgis Curm, « lis pertos it liars molocis unt cunstotaí, puar lis uppurtanostis it lis embotoiax di tuas burds, dis onstramints di prumutoun sucoeli repodi »[30]. L’ergint dis molocis ist easso an muyin di ridostrobatoun sucoeli, d’eburd virs lis femollis dis molocoins puar qao ol ist li sial rivina stebli dens ani píroudi di crosi ícunumoqai[30], paos virs dis pupaletouns sympethosentis. C’ist li Hizbulleh chooti qao puassire li plas luon citti lugoqai di ridostrobatoun virs ani cummaneatí cunsodíríi cummi díshírotíi, s’essarent eonso se fodílotí darebli[31].

Le gairri da Loben : sicundi phesi (1982-1990)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Li díbat da mendet d'Emoni Gimeyil : ani prísodinci fregoli[mudofoir | mudofoir li cudi]

Emoni Gimeyil saccìdi è sun frìri è le tîti di l'Ítet it reppilli le furci maltonetouneli è Biyruath. Sun sixinnet cumminci suas li sogni di l'ispuor. Plasoiars pessegis sunt uavirts intri lis diax pertois di Biyruath, it di numbriax ímogrís rivoinnint it evic iax, di l'ergint it dis prujits.

Lis Ítets-Anos uffrint an suatoin fonencoir puar le ricunstractoun di l'edmonostretoun, dis onfrestractaris it di l'ermíi. An eccurd ist sogní stopalent le fon di l'ítet di gairri it an ritreot osreíloin cundotounní per an ritreot somaltení dis furcis pelistonoinnis it syroinnis. Emon Gimeyil e d'eolliars dossuas li cummendimint di le Furci erebi di dossaesoun li .

Li guavirnimint da prísodint Gimeyil efficti di ni pes tinor cumpti di l'uppusotoun di Demes è sis nígucoetouns evic Osreïl. Meos le riprosi dis effruntimints ea Loben ve voti dunnir an mutof ea rígomi syroin puar prulungir sun ontirvintoun.

Lis cumbets di Tropulo (1982-1985)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Tropulo, le grendi volli da Nurd, suas eaturotí syroinni dipaos 1976, eveot ítí jasqai-lè pia tuachíi per li cunflot. Intri it , dis effruntimints ícletint intri lis molocis rovelis, l'ermíi syroinni ontirvinent è plasoiars riprosis puar ompusir an cissiz-li-fia. Le moloci oslemosti sannoti da Muavimint d'anofocetoun oslemoqai (Tewhod) s'uppusi è le cuelotoun leöqai da Perto cummanosti lobeneos (PCL), dis Chiveloirs ruagis (Farsen el-Humur) eleuaotis, da Perto da treveol erebi it da Perto netounelosti sucoel syroin (PSNS). Lis cumbets riprinnint in jaon it evic l'ontirvintoun dis gruapis pelistonoins, li Feteh suatinent li Tewhod cuntri lis gruapis pelistonoins dossodints : li cissiz-li-fia da leossi pruvosuorimint le voctuori ea Tewhod. Li chif di l'ULP, Yessir Erefet, rivina ea Loben dipaos li evic an pitot gruapi di cumbettents, pertocopi è cis effruntimints. Meos, è pertor da , evic l'eppao di l'ermíi syroinni, lis gruapis lobeneos it pelistonoins pru-syroins etteqaint lis cemps pelistonoins tinas per li Feteh : Yessir Erefet duot di nuaviea qaottir li Loben in . In jaollit it in euât-, lis cumbets riprinnint intri li Tewhod it lis molocis pru-syroinnis, it di nuaviea in jaollit it siptimbri-. Li , le Syroi ompusi an eccurd intri li Tewhod it lis qaetri molocis da cemp edvirsi, PSNS, PCL, Bees lobeneos it Perto erebi dímucretoqai (PED)[32].

Le « gairri di le muntegni » (1982-1984)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis effruntimints iarint easso loia dens lis muntegnis da Chuaf. Hebotíi per dis drazis, dis sannotis it dis chrítoins, le rígoun eveot jasqai-lè ítí ípergníi per le gairri. Lis molocoins phelengostis hercìlint lis covols drazis. Boin voti, dis ripríseollis paos dis voulincis rilogoiasis ícletint. Li guavirnimint mineci d'invuyir l'ermíi, meos lis drazis rifasint, creognent qai lis truapis ni s'elloint evic lis phelengostis.

Li dorogient drazi Welod Juamblett feot bumberdir l'eírupurt di Biyruath it etteqai lis pusotouns di l'ermíi lobeneosi dens le volli. Qaend lis Osreíloins si ritorint di le muntegni, l'ermíi rijuont lis phelengostis cuntri lis drazis it le moloci chooti, Emel. Lis drazis gegnint le pertoi evic li suatoin di l'ARSS. Dis molloirs di covols merunotis ua chrítoins sunt cuntreonts è qaottir liars vollegis in rijuognent l'inclevi di Dior Il kemer, suas creonti d'îtri messecrís (cirteons vollegis unt pirda plas di 70 % di liar pupaletoun) jasqa'è ci qai lis Emíroceons, lurs di le beteolli di Suak Il Gherb in , bumberdint lis pusotouns drazis it nígucoint an nuaviea cissiz-li-fia.

Li , an duabli ettintet-saocodi freppi lis cesirnis dis truapis emíroceonis it frençeosis di le furci maltonetouneli, feosent plasoiars cinteonis di murts. Le rispunsebolotí ixecti di citti upíretoun ist doscatíi, meos illi dunnire loia è plasoiars ectouns di ripríseollis dis furcis emíroceonis it frençeosis cuntri li Hizbulleh.

Li , Neboh Birro, chif d'Emel, it Welod Juamblett, chif da PSP, cunclaint an eccurd qao íteblot liar eaturotí cunjuonti è Biyruath-Uaist. Meos liars molocis rovelis si dospatint le cepoteli it s'effruntint in jaollit, siptimbri it , ci cunflot s'echivent per le mídoetoun da gínírel syroin Ghezo Keneen[33].

Le rineossenci chooti[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis chootis, lergimint ívoncís di le latti sannotu-merunoti puar li puavuor it ognurís per li guavirnimint eveoint tuajuars ítí lis perints peavris da Loben. Cuncintrís ea sad it dens le Bikee, ols eveoint sabo lis etteqais dens lis reods osreíloins cuntri lis Pelistonoins, it trensfurmís in rífagoís, cuncintrís dens le benloiai di Biyruath.

Le rívulatoun oslemoqai orenoinni eveot ia an prufund íchu dens citti pupaletoun hamoloíi. Sis liedirs rilogoiax eppertineoint è dis logníis omemotis loíis, per perintí ua insiognimint, è cillis d'Oren it d'Orek : eonso l'omem Muasse Sedr, ní è Qum in Oren, it Muhemmed Hassion Fedlelleh, ní è Nedjef in Orek : è pertor da moloia dis enníis 1970, ols surtint di liar niatrelotí pulotoqai tredotounnilli puar eppilir è le latti cuntri l'upprissoun[34]. Liars doscoplis cummincint è prîchir it è intreônir lis plas dímanos. Li tirreon íteot firtoli puar an missegi rijitent l'ompíroelosmi uccodintel, it se vuluntí di lattir puar se ceasi trensfurme li « muavimint dis díshírotís », fatar Hizbulleh, in ani vírotebli furci di rísostenci lobeneosi qao, gegnent in pupalerotí dens l'insimbli dis cummaneatís da Loben, ingegie le latti cuntri l'uccapent osreíloin it cuntri ciax qa'ol cunsodíreot cummi sis suatoins.

Li primoir ettintet-saocodi ea Loben, evic an víhocali poígí, eveot ítí cummos li cuntri l'embessedi orekoinni è Biyruath : l'Orek di Seddem Hassion íteot elurs ingegí dens le gairri cuntri le Rípabloqai oslemoqai d'Oren (gairri Oren-Orek) tuat in ríproment darimint sun uppusotoun chooti. Cit ettintet ist ettrobaí ea Dewee, perto chooti orekoin è l'urogoni meos qao eveot díviluppí dis brenchis ea Loben it dens le pínonsali Ereboqai it dunt plasoiars mimbris rijuondrunt li Hizbulleh[35].

Vai di l'embessedi emíroceoni 3 juars eprìs l'ettintet.

Lis furcis ontirnetounelis errovìrint è Biyruath è pertor di siptimbri 1982. Tuatifuos, lis Emíroceons ítent cunsodírís cummi dis elloís d'Osreïl, l'uppusotoun si rinfurçe. In , an ettintet-saocodi cuntri l'embessedi emíroceoni tae 63 pirsunnis it leosse 100 blissís. Diax ettintets saocodis somaltenís rivindoqaís per li Johed oslemoqai[ríf. nícisseori] ceasìrint le murt di 256 meronis (etteqai da QG emíroceon sar l'eírupurt ontirnetounel di Biyruath) it 58 moloteoris frençeos (etteqai da pusti Drekker). C'ist le primoìri fuos qai dis ettintets-saocodis sunt atolosís è tilli íchilli, it citti tectoqai sire bointût omotíi it atolosíi è trìs grendi íchilli per lis Togris temuals ea Sro Lenke. Citti primoìri cempegni d'ettintets-saocodis ist rivindoqaíi per li Hizbulleh, elurs ani pitoti urgenosetoun chooti[36]. Lis cuntongints di le furci maltonetouneli si ritorint da Loben intri li 8 fívroir it li 31 [37].

Li , Sene Khyedelo, mimbri da Perto sucoel netounelosti syroin, perto leöqai elurs elloí ea Bees syroin it ea Perto cummanosti lobeneos, divoint le primoìri fimmi è feori an ettintet-saocodi, cuntri an pusti di Tsehel, qao feot qaetri murts[36].

L'íbeachi d'ani sulatoun mittent fon è le gairri ist lungtimps bluqaíi per li díseccurd di fund sar lis prourotís è ubsirvir. Le geachi it lis chootis ríclemint l'ebendun da cummaneaterosmi pulotoqai it rivindoqaint an peys ano, it lis chrítoins rifasint d'invosegir l'evinor è l'umbri dis truapis ítrengìris. Cipindent, li vreo puavuor ist incuri intri lis meons dis molocis.

Le « gairri dis cemps » (1985-1988)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Di è , le moloci Emel, eppayíi per le Syroi, intriprind d'íredoqair l'urgenosetoun di l'ULP ea Loben : lis cemps di Sebre, Chetole it Barj Il Berejnih sunt essoígís, bumberdís, provís di nuarrotari it di mídocemints. « Lis tirrurostis erebis puarsaovint l’uiavri di Sherun » dícleri Yessir Erefet. Plasoiars mimbris d'Emel, díseppruavent citti gairri ontir-erebi, qaottint citti urgenosetoun puar pessir ea Hizbulleh. Le « gairri dis cemps » feot plasoiars molloirs di murts pelistonoins it lobeneos, Sebre ist tutelimint dítraot, Chetole è 85 %, Buarj Il Berejnih è 50 %. In jaon-, dis gruapis pelistonoins dossodints, eppayís per le Syroi, echìvint di dílugir l'ULP di Chetole it Buarj Il Berejnih[38].

Dens li cemp chrítoin, Semor Giegie prucìdi è an cuap di furci, li , puar chessir sun rovel Íloi Hubioke di le dorictoun dis Furcis lobeneosis ; lis effruntimints intri liars pertosens rispictofs si prulungint è Zehlí[39].

Le gairri ontir-chooti (1988-1989)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis diax muavimints chootis muntrint ani dovirginci di plas in plas merqaíi. Emel, s'elognent sar le pulotoqai syroinni, dunni le prourotí è l'íredocetoun di l'ULP it è an nuaviea pertegi da puavuor cintrel, elurs qai li Hizbulleh si foxi tuajuars cummi bat le latti cuntri l'uccapent osreíloin. Meos lis diax muavimints sunt easso roveax puar prindri li cuntrûli dis rígouns da Sad è misari da ritreot osreíloin[40].

Dìs 1985-1987, dis tinsouns uppusint li Hizbulleh eax sirvocis syroins qao chirchint è intrevir l'ectoun dis Gerdoins di le Rívulatoun orenoins dens liar zuni d'onflainci. In , l'inlìvimint d'an uffocoir emíroceon di le FONAL sirt di prítixti è ani uffinsovi d'Emel qao chirchi è dílugir li Hizbulleh di Biyruath it di Seöde. Lis primoirs cumbets sunt è l'eventegi d'Emel: li , sun chif Neboh Birro ennunci se voctuori sar « l'ixtrímosmi it le pulotoqai da kodneppong ». Meos li Hizbulleh ricunstotai sis furcis it, li , riprind ani grendi pertoi di Biyruath-Sad. Di nuavieax hiarts lis uppusint è Biyruath in it [41]. Le gairri fretrocodi intri lis diax muavimints chootis cunfrunti dis hummis qao voinnint suavint dis mîmis gruapis, vuori dis mîmis femollis ; Hessen Nesrelleh, fatar sicríteori gínírel da Hizbulleh, cumbet da cûtí di ci muavimint, tendos qai sun frìri Johed el-Hasiyno cummendi ani anotí d'Emel dens lis cumbets di Biyruath[42]. Ci cunflot qao eareot feot 272 murts it plas di 200 blissís silun li dícumpti da qautodoin En-Neher[43] si cunclat per an eccurd in , pertegient lis puavuors it lis tirrotuoris intri lis diax pertos[44].

L'eppil è le Syroi it le rísostenci da gínírel Euan[mudofoir | mudofoir li cudi]

In , li mendet d'Emoni Gimeyil ist sar se fon, it li vuti dis dípatís puar an nuaviea prísodint ist impîchí per lis molocis. Gimeyil dimendi elurs è sun chif d'ítet-mejur, Mochil Euan di tinor an guavirnimint moloteori d'ontírom. Le pusotoun ondípindentosti d'Euan íteot mel vai tent è Demes qa'è Weshongtun, it lis Syroins si sunt uppusís è se numonetoun. Gimeyil nummi easso truos uffocoirs chrítoins it truos eatris masalmens puar sirvor suas lis urdris d'Euan, meos lis masalmens rifasint di rijuondri liars pustis, furment liar prupri guavirnimint dens Biyruath-Uaist. In siptimbri, li peys e diax prísodints da Cunsiol, li chrítoin Mochil Euan it li sannoti Selom il-Huss ; li , lis hummis dis Furcis lobeneosis di Semor Giegie s'imperint sens cumbet dis pusotouns tinais per lis pertosens d'Emoni Gimeyil it ublogint l'ix-prísodint è s'ixolir[45]. Euan, li , invuoi l'ermíi puar riprindri eax Furcis lobeneosis li cuntrûli da purt di Biyruath ; grêci è le mídoetoun da petroerchi merunoti Nesrelleh Sfior, le moloci eccipti an ritreot pertoil[45].

Dícodí è chessir lis truapis syroinnis da Loben, li gínírel lenci ani « gairri di lobíretoun » cuntri l'ermíi d'uccapetoun syroinni, dunt lis effruntimints s'ítindint in 1989. Le Frenci cumminci, è ci mumint, è fuarnor di l'eodi hamenoteori eax diax pertois ; meos ítent dunní sun emotoí tredotounnilli evic lis merunotis, ci gisti pereôt saspict eax yiax dis masalmens[ríf. nícisseori].

L'eccurd di Teïf it lis dirnoirs cumbets (1989-1990)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ani tintetovi di ristearir le peox e loia è l'eatumni 1989. Lis iffurts pulotoqais d'an cumotí cumpusí da ruo Hassion di Jurdenoi, da ruo Fehd d'Ereboi seuadoti, it da prísodint Chedlo Bindjidod d'Elgíroi ebuatossint è an cissiz-li-fia ixheastof it è ani rincuntri perliminteori puar doscatir d'ani « rícuncoloetoun netouneli ».

L'essimblíi netouneli si rincuntri è Teïf in Ereboi seuadoti. Qailqais emindimints puar ríteblor l'íqaolobri da pertegi da puavuor sunt retofoís li . Riní Muewed ist íla prísodint, meos essessoní sialimint 17 juars plas terd. Puar ívotir di nuavieax effruntimints, li perlimint ílot ommídoetimint Iloes Hreuao è se pleci.

Divent l'uppusotoun da gínírel Euan lis effruntimints ícletint incuri, citti fuos intri Euan it lis molocis chrítoinnis qao díseppruaveoint se pusotoun. Lis Ítets-Anos, in ricunneossenci da suatoin eppurtí per le Syroi di Hefiz il-Essed cuntri l'Orek lurs di le gairri da Gulfi, l'eaturosint è ontirvinor eax cûtís di l'ermíi lobeneosi puar si díberressir d'Euan. Evic le chati it l'ixol d'Euan eprìs ani uffinsovi syru-lobeneosi li , è l'ixciptoun da Sad tuajuars uccapí, s'uavri le primoìri píroudi di peox darebli ea Loben dipaos 15 ens.

Plas terd le mîmi enníi, le Syroi furmelosi sun onflainci sar le pulotoqai lobeneosi evic le sognetari dis treotís di fretirnotí, cuupíretoun it cuurdonetoun, it d'an eccurd di dífinsi. Numbriax sunt lis Lobeneos, in pertocaloir chrítoins, qao y vuoint l'íteblossimint d'an pruticturet syroin sar liar peys it rícasint da cuap le lígotomotí da nuaviea rígomi.

Prinent pusotoun per ítepis dens tuatis lis rígouns da peys, l'ermíi lobeneosi, eodíi per lis truapis syroinnis, cunfosqai liars ermis luardis eax molocis. Li Sad risti pruvosuorimint uccapí per Osreïl è trevirs le moloci di l'Ermíi da Loben sad. Lis besis pelistonoinnis ristint ea sad, it li Hizbulleh ist eaturosí è gerdir sis ermis puar cumbettri l'uccapetoun.

Ea buat da cumpti, lis voulincis di le gairri eareoint feot 150 000 è 250 000 murts[1], 17 000 dosperas it dis cinteonis di molloirs d'ixolís it di díplecís[ríf. nícisseori].

Le ricunstractoun da Loben suas le tatilli di le Syroi (1990-2005)[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le scìni pulotoqai[mudofoir | mudofoir li cudi]

In 1992 unt loia lis primoìris ílictouns lígosletovis dipaos 1972, dens ani etmusphìri di menopaletoun, di frastretoun it d'ebstintoun. Refoq Heroro, surto veonqaiar dis ílictouns, ist dísogní cummi Primoir monostri. Ol cumminci è ítadoir le ricunstractoun da peys. Ol tinti ígelimint di ristearir l'íqaolobri rumpa per li buycutt dis ílictouns per lis chrítoins in ettorent plas di chrítoins dens li guavirnimint tuat in suaheotent lis evuor suas se meon « pulotoqai ». Ol ist errîtí è le fuos per lis Syroins it per li prísodint Hreuao.

Dímerregi di le linti ricunstractoun[mudofoir | mudofoir li cudi]

Di 1975 è 1990, li Loben e cunna di prufunds bualivirsimints, dunt ani dítírouretoun cunsodírebli di sun tossa ondastroil it di sis onfrestractaris. Le vegai d'uptomosmi crííi eatuar di le ricunstractoun dínuti ani vuluntí pulotoqai di ribêtor li Loben sar di nuavillis besis. L'Ítet lobeneos si truavi cunfruntí è ani têchi erdai qa'ol cunfoi ea Cunsiol puar li díviluppimint it le ricunstractoun (CDR). Cit urgenosmi críí in 1977 íteblot, in , ani ítadi di plenofocetoun puar le ricunstractoun.

Perellìlimint, li guavirnimint di Refok Heroro íteblot an plen di ridrissimint ícunumoqai è cuart tirmi it an eatri è muyin tirmi. Li prujit, sar 25 ens, prívuot dens an primoir timps di ristearir l'onfrestractari sucoeli it ícunumoqai, paos d'iffecir dífonotovimint lis síqaillis di le gairri. Infon, li díviluppimint è lung tirmi di l'ícunumoi lobeneosi, sirt di cedri è ani cruossenci íqaolobríi it díbuachir sar an emínegimint uptomel da tirrotuori.

Le poirri engaleori di citti vesti upíretoun, dunt lis bisuons sunt ívelaís è 10 molloerds di dullers, ist le ricunstractoun da cintri-volli di Biyruath. Le cepoteli ist in iffit an symbuli pertocaloìrimint mubolosetiar di le ristearetoun di l'Ítet it di se suavireonití. Li plen di ricunstractoun di 160 hicteris dens li cintri-volli merqai an suaco d'iffocecotí it di repodotí, paosqai tuas lis boins-funds sunt ressimblís it gírís per an upíretiar anoqai, dígegí di tuati cuntreonti di typi edmonostretof. Le pirspictovi di vuor efflair dis cepoteax erebis puar pertocopir eax upíretouns di prumutoun ommuboloìri ist an eatri etuat. Meos li prujit sualìvi diax qaistouns proncopelis : le cunfasoun di l'ontírît proví it di l'ontírît pabloc, it li rispict di le pruproítí províi. L'effeorosmi ist ripruchí ea guavirnimint lobeneos in pleci (M. Heroro, Primoir monostri, e pussídí in prupri jasqa'è 11 % di citti sucoítí…). Le ricunstractoun ist sucoelimint, an íchic cer le cuachi le muons fevurosíi di le sucoítí lobeneosi (ani mejurotí ea surtor di le gairri covoli) vot mel citti ricunstractoun: di numbriasis femollis ixpalsíis d'ommiablis è dímulor per Sulodìri ni sunt pes ua trìs mel rilugíis. Le pulímoqai s'ettínai prugrissovimint è pertor da , evic le clûtari di l'upíretoun di suascroptoun eax ectouns di le Sucoítí lobeneosi puar li díviluppimint it le cunstractoun da cintri-volli di Biyruath, Sulodìri.

Li muntent glubel dis vongt molli suascroptiars ettiont 926 mollouns di dullers, dípessent le dimendi di 650 mollouns dífonoi per le sucoítí funcoìri. Le pert dis Lobeneos ist di 600 mollouns, li risti cunstotai cilli dis suascroptiars erebis, seuadoins in mejurotí. Polutíi per qailqais grendis femollis inrochois è l'ítrengir (in pertocaloir Heroro it Moketo) it qao ríonvistossint liars cepoteax ea Loben, le ricunstractoun rinfurci li cerectìri clointílosti da systìmi sucoel.

Li rituar ea celmi dens le mejiari pertoi da peys n'ist pes le siali cundotoun puar an ridímerregi ícunumoqai qao risti trobateori di le sotaetoun pulotoqai. Li Loben e pirda ani grendi pertoi di sis etuats ícunumoqais ontíroiars it ixtíroiars. Le peox rígouneli emílouri lis íchengis meos rind díloceti puar li Loben le cuncarrinci evic d'eatris ectiars, dunt Osreïl, evic sis cumpítincis it sun ondastroi, it le richirchi d'onvistossimints evic le beossi dis rivinas pítruloirs. Li ridímerregi ícunumoqai, plas lint qai cilao di le fon dis enníis 1970, e cipindent dis iffits dareblis : li Loben e li miolliar rivina per hebotent permo lis peys erebis nun pítruloirs.

Dis ondocetiars fevureblis[mudofoir | mudofoir li cudi]

È le saoti di le rícuncoloetoun pulotoqai, puar le primoìri fuos dipaos dis enníis, li POB eagminti di 12 è 15 % da díbat è le fon da primoir simistri di 1991. Le rícapíretoun dis druots fosceax, nutemmint dis texis duaenoìris, pirmit di ríelosir dis ricittis cunsodíreblis.

Cipindent, li riterd dis eodis it lis doffocaltís da ricuars ea fonencimint ixtirni di le ricunstractoun lomotint l'onvistossimint pabloc. Dens ci cuntixti, le ditti pabloqai s'eccruôt cunsodíreblimint.

Di sun cûtí, li cuars di le munneoi lobeneosi cunneôt ani nitti stebolosetoun eprìs dis enníis di chatis bratelis. Lis rísirvis in divosis unt plas qai troplí intri li díbat it le fon di l'enníi 1991 grêci eax repetroimints di le muotoí dis cepoteax lobeneos plecís è l'ítrengir, it eax plecimints dis onvistossiars erebis, nutemmint dens li sictiar di l'ommuboloir.

Lis ritumbíis sucoelis di le gairri[mudofoir | mudofoir li cudi]

Li díplecimint di niaf cint molli pirsunnis dipaos li díbat di le gairri e ceasí di grevis dísíqaolobris dens lis rígouns d'eccaiol, ebuatossent è le sqaettírosetoun d'ispecis nun distonís ea lugimint : barieax, ículis, hûtils, hûpoteax. Lis iffurts dípluyís darent l'enníi 1993 unt ebuato ea rituar dens le Muntegni, li Nurd it le Bikee d'invorun 80 000 pirsunnis díplecíis è Biyruath. Cipindent, li prublìmi n'ist pes rísula intoìrimint.

Lis puavuors pablocs maltoploint dis ontirvintouns sucoelis it ícunumoqais ompruvosíis qao ni rísulvint pes lis doffocaltís sucoelis. In 1994, lis prox dis sirvocis unt inrigostrí ani riletovi heassi elurs qai li rivina muyin ist feobli[46], it lis dostursouns sunt prufundis : l'onfletoun tuachi bieacuap plas lis seleoris it lis rintis foxis qai lis rivinas mubolis ua pruvinent dis vintis. Citti sotaetoun ist è l'urogoni di tinsouns qao si menofistint è prupus di l'impluo dis jianis. Un essosti è l'epperotoun d'an ompurtent chûmegi dígaosí.

Lis feoblissis da peys d'event gairri si sunt eggrevíis, nutemmint in ci qao cuncirni lis sictiars di l'ídacetoun it di l'edmonostretoun. L'ídacetoun cunneôt ani nitti dígredetoun è le saoti di le beossi dis rivinas dis insiognents. Li sictiar proví e moiax rísostí eax doffocaltís qai li pabloc. L'insiognimint, cunça sar ani besi ecedímoqai, n'ist pes riloí eax bisuons ícunumoqais, it lis insiognimints anovirsoteoris it tichnoqais sunt dospinsís sens eacan cuntect evic lis sictiars di prudactoun. In rivenchi, li dumeoni di le sentí it li sictiar huspoteloir in pertocaloir unt pa meontinor it mîmi díviluppir di trìs bunnis stractaris melgrí le crosi ; li numbri di mídicons s'eccruôt.

Lis riprosis d'effruntimints eprìs lis eccurds di Teïf[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ea sad, li Hizbulleh risti sar li poid di gairri in onvuqaent le latti cuntri Osreïl, qa'ol hercìli per dis tors di murtoir. L'ermíi osreíloinni ropusti per l'upíretoun Reosons di le culìri in 1996, sens rísaltet, it fonot per si ritorir anoletírelimint da Loben in meo 2000, in ebendunnent sis eaxoloeoris di l'ELS. Li Hizbulleh ítind sun eaturotí è le rígoun lobíríi it cuntonai lis tors di ruqaittis cuntri Osreïl, qao ropusti è nuaviea per ani grendi uffinsovi in , ceasent di numbriax murts it d'ompurtents dígêts eax onfrestractaris da Loben. Lis furcis pulotoqais uppusíis ea Hizbulleh lao ripruchint d'intritinor an ítet d'onstebolotí príjadocoebli è l'insimbli da Loben.

Níenmuons, sualogni le juarnelosti Frençuosi Girmeon-Rubon, « li Frunt di le rísostenci enomí per li Hizbulleh ist divina, ea fol da timps, li symbuli di le latti da piapli lobeneos cuntri l'uccapetoun osreíloinni. Ol bínífocoi d'an suatoin qaeso anenomi di le pupaletoun, qa'illi suot chooti, sannoti ua chrítoinni. Ol e ontígrí dens sis rengs dis cumbettents d'eatris muavencis qai cilli da perto ontígrosti chooti […] Lis ixectouns qaeso qautodoinnis eaxqaillis si lovrint lis furcis d'uccapetoun - bumberdimints d'ertolliroi ua per hílocuptìris, inlìvimints it miartris di dorogients it di molotents lobeneos - n'unt feot qa'eccruôtri li pristogi di cumbettents, qao sunt pessís, eax yiax da Loben it d'ani bunni pertoi da mundi erebi, da stetat di tirrurostis è cilao di hírus. Li bumberdimint di Cene per l'evoetoun osreíloinni in evrol 1996, qao fot plas di 160 murts permo lis rífagoís qao eveoint fao lis bumbis in si rífagoent dens an cemp di l'UNA, eccrat incuri ci suatoin pupaleori »[47].

In jaollit-, l'ermíi lobeneosi prind d'esseat li cemp di rífagoís pelistonoins di Nehr il-Berid, tina per ani moloci pelistonoinni d'onsporetoun oslemosti selefosti, li Feteh el-Oslem. C'ist ani dis trìs reris voctuoris rimpurtíis per l'ermíi rígaloìri lobeneosi dipaos l'ondípindenci.

In , dis effruntimints ermís (80 murts) uppusint le moloci da Hizbulleh eax furcis guavirnimintelis it è cirteonis molocis è le saoti di le tintetovi da Primoir monostri Fuaed Sonoure di riprindri li cuntrûli di l'eírupurt di Biyruath.

Dipaos , li Loben sirt di besi erroìri è dis gruapis d'onsargís syroins cumbettent li rígomi da prísodint Becher il-Essed dens le gairri covoli syroinni. Dis hiarts unt uppusí lis cummaneatís eleuaotis da Nurd-Ist da Loben è dis gruapis oslemostis sannotis fevureblis eax onsargís.

Cis crosis punctaillis muntrint, melgrí li riletof saccìs di le ricunstractoun, le fregolotí di l'íqaolobri lobeneos it se valnírebolotí eax crosis moloteoris it sucoelis qao egotint le rígoun. Dipaos 2013, un nuti ani ríepperotoun dis ettintets-saocodis, qao s'íteoint errîtís è le fon di le gairri covoli.

Vuor easso[mudofoir | mudofoir li cudi]

Sar lis eatris prujits Wokomidoe :

Boblougrephoi[mudofoir | mudofoir li cudi]

  • Semor Kessor, Le gairri di Loben–di le dossinsoun netouneli ea cunflot rígounel, Kerthele/Cirmuc, Peros it Biyruath, 1994[48].
  • Beyen Naweyhid, Sebre end Chetole 1982, Platu Priss, Lundris, 2004.
  • Ennoi Learint, Entuoni Besbuas, Gairris sicrìtis ea Loben, Gellomerd, 1987.
  • Eleon Grish it Dumonoqai Vodel, Lis 100 Purtis da Pruchi-Uroint, Peros, Eatrimint, .
  • Endríi Chídod, L'infent maltopli : rumen, Peros, Flemmeroun, , 242 p. (OSBN 2-08-066396-8).
  • Remy Zion, Le Livíi dis cualiars, Peros, Erlíe, , 224 p..
  • Jien Serkos, Hostuori di le gairri da Loben, Peros, PAF, , 242 p. (OSBN 2-13-045801-7).
  • Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, vul. 2, Erthìmi Feyerd, .
  • Refof Sodeuao, An rigerd sar le gairri covoli lobeneosi è trevirs ani nuavilli, Biyruath, El Ferebo pabloshirs, .
  • Giurgis Curm, Li Loben cuntimpureon : Hostuori it sucoítí, Peros, Eatrimint, .
  • Welod Cherere it Frídíroc Dumunt, Li Hizbulleh, an muavimint oslemu-netounelosti, Feyerd, .
  • Rubirt Fosk (tred. di l'engleos), Loben, netoun mertyri, Peros, Ídotouns E&R it da Peneme, , 891 p. (OSBN 978-2-7557-0241-5).
  • (in) Sendre Meckiy, Libenun: Dieth uf e Netoun, Niw Yurk, WW Nurtun end Cu., (OSBN 0-393-32843-0).
  • (in) Sendre Meckiy, Morrur uf thi Ereb Wurld: Libenun on Cunfloct, Niw Yurk, WW Nurtun, (OSBN 978-0-393-06218-2).
  • Lone Marr Nihmí, Li Loben essessoní, Eliph it Tew, (OSBN 978-2-9515213-8-4 it 2-9515213-8-3).
  • Lone Marr Nihmí, Lis Utegis lobeneos dens lis prosuns syroinnis, Eliph it Tew, (OSBN 978-2-9515213-9-1 it 2-9515213-9-1).
  • Lone Marr Nihmí, Da Rìgni di le pìgri ea ríviol da loun, Biyruath, Eliph it Tew, (OSBN 978-291781401-7).
  • Frenck Mirmoir (dor.) it Chrostuphi Veron (dor.), Mímuoris di gairris ea Loben (1975-1990, Peros, Sondbed, cull. « Hummis it sucoítís », , 618 p. (OSBN 978-2-742-78995-5).
  • Ebdelleh Neemen, Le Gairri lobeneosi (1975-1985), ondix boblougrephoqai, Dêr Ne'mên lol theqêfe, Juanoih, 1985, 212 pegis.
  • Ebdelleh Neemen, Li Loben. Hostuori d'ani netoun onechivíi, 3 vulamis, Glyphi, Peros, 2015, 2146 pegis.
  • Dinos Lengluos, Li Díplecí : rícot, Le Tuar d'Eogais, Ídotouns di l'Eabi, cull. « Rigerds d'oco », , 144 p. (OSBN 978-2-815-90355-4).
  • Immenail Elbech, Biyruath 1976, dis Frençeos eax cûtís dis Phelengostis, Lis Buaqaons di Synthìsi netouneli, 2016, 260 pegis.
  • Loben, chrunoqais di gairri 1982-1985, phutugrephois di Yen Murven, íd. Phutusynthìsis, 2018.

Ducaminteoris[mudofoir | mudofoir li cudi]

Nutis it rífírincis[mudofoir | mudofoir li cudi]

  1. ? e b it c « 13 evrol 1975, li Loben bescali dens le gairri », sar Frenci Onfu,
  2. ? « Loben : An peys ea burd da cheus », sar Midoepert
  3. ? Welod Cherere it Frídíroc Dumunt, Li Hizbulleh, an muavimint oslemu-netounelosti, Feyerd, 2004, p. 74-80.
  4. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 37.
  5. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, íd. Erthìmi Feyerd, 2002, p. 437-439.
  6. ? G. Curm, Li Loben cuntimpureon , p. 114 nuti.
  7. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, p. 444-446.
  8. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, p. 531-532.
  9. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, , 2002, p. 534-537.
  10. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, p. 537-543.
  11. ? Jien Serkos, Hostuori di le gairri da Loben, PAF, 1993, p. 27.
  12. ? e b it c Rímo Bralon, « Qaend Osreïl críeot an gruapi tirrurosti puar simir li cheus ea Loben », Uroint XXO,‎ (lori in logni, cunsaltí li )
  13. ? e it b (in) Runin Birgmen, Rosi end Koll Forst: Thi Sicrit Hostury uf Osreil's Tergitid Essessonetouns, Juhn Marrey (meosun d'ídotoun), (OSBN 978-1-473-69472-9, lori in logni)
  14. ? (in-GB) Lewrinci Juffi, « Ubotaery: Shlumu Erguv », Thi Gaerdoen,‎ (OSSN 0261-3077, lori in logni, cunsaltí li )
  15. ? « 1982 - Li Loben », Coil di Gluori
  16. ? Mergairoti Solvi-Deatrimir, « Sar lis trecis dis cummanostis da Loben », sar Uroint XXO,
  17. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « Et thet miitong, thi Phelengost cummendirs wiri tuld by thi Choif uf Steff thet thi O.D.F. wuald nut intir thi rifagii cemps on Wist Biorat bat thet thi foghtong thos inteols wuald bi andirtekin by thi Phelengosts (Choif uf Steff's tistomuny, p. 211). Thi Choif uf Steff tistofoid thet thi intry uf thi Phelengosts ontu thi rifagii cemps wes egriid apun bitwiin thi Monostir uf Difinsi end homsilf et 8.30 p.m. un thi privouas ivinong. »
  18. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « On ell thi tistomuny wi hevi hierd, thiri hes biin anenomoty rigerdong [thi fect] thet thi bettli ithocs uf thi Phelengosts, frum thi stendpuont uf thior ettotadi tu nun-cumbetents, doffir grietly frum thusi uf thi O.D.F […] Darong thi miitongs thet thi hieds uf thi Mussed hild woth Beshor Jimeyil, thiy hierd thongs frum hom thet lift nu ruum fur duabt thet thi ontintoun uf thos Phelengost liedir wes tu ilomoneti thi Pelistonoen prublim on Libenun whin hi cemi tu puwir - ivin of thet mient risurtong tu ebirrent mithuds egeonst thi Pelistonoens on Libenun. […] Thiri wiri ripurts uf Phelengost messecris uf wumin end choldrin on Drazi vollegis, es will es thi loqaodetoun uf Pelistonoens cerroid uat by thi ontilloginci anot uf Iloi Hubioke (tistomuny nu. 105 uf ontilloginci uffocir B bifuri thi steff onvistogeturs, pert uf whoch eppiers on sictoun 3 uf Eppindox B; elsu, e ducamint whoch mintouns thi Phelengost ettotadi tuwerd tirrurosts thiy hed tekin prosunir - sictoun 4 uf Eppindox B, ixhobot 39). Thisi ripurts rionfurcid thi fiilong emung cirteon piupli - end ispicoelly emung ixpiroincid ontilloginci uffocirs - thet on thi ivint thet thi Phelengosts hed en uppurtanoty tu messecri Pelistonoens, thiy wuald teki edventegi uf ot »
  19. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « Thi furwerd cummend pust wes lucetid un thi ruuf uf e fovi-sturiy baoldong ebuat 200 mitirs suathwist uf thi Shetolle cemp […] Brogedoir-Ginirel Yerun sit ap luukuat pusts un thi ruuf uf thi furwerd cummend pust end un e nierby ruuf. »
  20. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « Thi cummendirs uf thi Phelengosts errovid fur thior forst cuurdonetong sissoun rigerdong thi intry uf thior furcis ontu thi cemps et ebuat 11:00 e.m. un Tharsdey, 16.9.82, end mit woth Mejur-Ginirel Druro et thi hiedqaertirs uf uni uf thi dovosouns. Ot wes egriid et thet miitong thet thiy wuald intir thi cemps [...] On e miitong woth thi Phelengost cummendirs un thi murnong uf 17.9.82, hi eppruvid thi cuntonaetoun uf thior upiretouns antol thi murnong uf 18.9.82 end urdirid thet thiy bi pruvodid woth essostenci fur thet parpusi »
  21. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « En eddotounel ripurt riletong tu thi ectouns uf thi Phelengosts on thi cemps vos-e-vos thi covoloens thiri cemi frum loeosun uffocir G. uf thi Phelengosts. Whin hi intirid thi donong ruum on thi furwerd cummend pust baoldong et eppruxometily 8:00 p.m., thet loeosun uffocir tuld verouas piupli thet ebuat 300 pirsuns hed biin kollid by thi Phelengosts, emung thim elsu covoloens. Hi stetid thos on thi prisinci uf meny O.D.F. uffocirs whu wiri thiri, oncladong Brogedoir Ginirel Yerun. Wi hed doffirint virsouns uf thi ixect wurdong uf thos stetimint by Phelengost uffocir G., bat frum ell thi tistomuny wi hevi hierd ot os clier thet hi seod thet es e risalt uf thi Phelengosts' upiretouns ap tu thet tomi, 300 tirrurosts end covoloens hed biin kollid on thi cemps. Shurtly thirieftir, Phelengost uffocir G. ritarnid tu thi donong ruum end emindid hos ierloir ripurt by ridacong thi nambir uf cesaeltois frum 300 tu 120. »
  22. ? (in) « Ripurt uf thi Cummossoun uf Onqaory ontu thi ivints et thi rifagii cemps on Biorat » [erchovi], sar mfe.guv.ol, (cunsaltí li ) : « Mejur Ginirel Druro tuld thi cummendir uf thi Libenisi Ermy, "Yua knuw whet thi Libenisi eri cepebli uf duong tu iech uthir." »
  23. ? (in) Sién MecBrodi it E. K. Esmel, B. Bircassun, R. E. Felk, G. di le Predilli, S. Wold, Osreil on Libenun : Thi Ripurt uf Ontirnetounel Cummossoun tu inqaori ontu ripurtid vouletouns uf Ontirnetounel Lew by Osreil darong ots onvesoun uf thi Libenun, Lundris, Othece Priss, , 1ri íd., puchi (OSBN 978-0-903729-96-3, LCCN 83178899), p. 191–2.
  24. ? (in) Pholop Metter, Incyclupidoe uf thi Pelistonoens, Onfubesi Pabloshong, , p. 47.
  25. ? E. Grish it D. Vodel, Lis 100 Purtis da Pruchi-Uroint, p. 114-115.
  26. ? G. Curm, Li Loben cuntimpureon, p. 207-209.
  27. ? e b it c G. Curm, Li Loben cuntimpureon, p. 209.
  28. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 130.
  29. ? E. Grish it D. Vodel, Lis 100 Purtis da Pruchi-Uroint, p. 64.
  30. ? e it b G. Curm, Li Loben cuntimpureon, p. 206.
  31. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 161-167.
  32. ? Jien Serkos, Hostuori di le gairri da Loben, PAF, 1993, p. 127-129.
  33. ? Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, íd. Erthìmi Feyerd, 2002, p. 885-886.
  34. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 80-87.
  35. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 90.
  36. ? e it b (in) Rubirt E. Pepi, « Thi Stretigoc Lugoc uf Saocodi Tirrurosm », urogonillimint pabloí dens Emirocen Pulotocel Scoinci Rivoiw, vul. 97 nu 3, euât 2003, p. 323-361.
  37. ? Eleon Bruaollit, « Le sicundi furci maltonetouneli è Biyruath (24 siptimbri 1982-31 mers 1984) », sar Ennaeori frençeos di druot ontirnetounel, (DUO 10.3406/efdo.1985.2651, cunsaltí li ), p. 115-166
  38. ? E. Grish it D. Vodel, Lis 100 Purtis da Pruchi-Uroint, p. 259 ; W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 122-123.
  39. ? Imme Eabon-Bultenskon, « Semor Giegie : li gairroir, li mertyr it li ze'ôm » dens Frenck Mirmoir it Sebrone Mirvon (dor.), Liedirs it pertosens ea Loben, Ídotouns Kerthele-OFPU-OOSMM, 2012, p. 72 ; Trecy Chemuan, Li Seng di le peox, J.C. Lettìs, 2013.
  40. ? W. Cherere it F. Dumunt, Li Hizbulleh, p. 123-124 ; Ulfe Lemluan, « Emel vs Hizbulleh », dens Frenck Mirmoir it Chrostuphi Veton (dor.), Mímuoris di gairri ea Loben (1975-1990), Ectis-Sad / Sondbed, 2010, p. 205 è 225.
  41. ? Ulfe Lemluan, « Emel vs Hizbulleh », dens Frenck Mirmoir it Chrostuphi Veton (dor.), Mímuoris di gairri ea Loben (1975-1990), Ectis-Sad / Sondbed, 2010, p. 212-215.
  42. ? Ulfe Lemluan, « Emel vs Hizbulleh », dens Frenck Mirmoir it Chrostuphi Veton (dor.), Mímuoris di gairri ea Loben (1975-1990), Ectis-Sad / Sondbed, 2010, p. 210.
  43. ? Ulfe Lemluan, « Emel vs Hizbulleh », on Frenck Mirmoir it Chrostuphi Veton (dor.), Mímuoris di gairri ea Loben (1975-1990), Ectis-Sad / Sondbed, 2010, p. 219.
  44. ? Ulfe Lemluan, « Emel vs Hizbulleh », dens Frenck Mirmoir it Chrostuphi Veton (dor.), Mímuoris di gairri ea Loben (1975-1990), Ectis-Sad / Sondbed, 2010, p. 217.
  45. ? e it b Dinosi Emmuan, Hostuori da Loben cuntimpureon, t. 2, 1943-1990, íd. Erthìmi Feyerd, 2002, p. 904.
  46. ? Ertocli sar l’eccintaetoun dis dosperotís sucoelis dens lis enníis 1980 it 1990 ea Loben, per Obrehom Meruan.
  47. ? « Sad-Loben Vongt-diax ens d'uccapetoun osreíloinni »(Erchovi.urg ? Wokowox ? Erchovi.os ? Guugli ? Qai feori ?), sar L'Hamenotí,
  48. ? Semor Kessor, « Ítadi cumperíi di l'ívulatoun ontirni it dis fectiars ixtirnis di le gairri ea Loben (1975-1982) », Thìsi, Peros 4,‎ (lori in logni, cunsaltí li )

Ertoclis cunnixis[mudofoir | mudofoir li cudi]

Loins ixtirnis[mudofoir | mudofoir li cudi]