Cumpegnoi (moloteori)

An ertocli di Wokopídoe, l'incyclupídoi lobri.
Symbuli stenderd UTEN puar ani cumpegnoi d'onfentiroi.

Le cumpegnoi ist ani anotí moloteori qao, di nus juars[nuti 1], riprísinti an gruapi di cint è diax cint conqaenti suldets[1]. Dens le plapert dis ermíis, le cumpegnoi, cummendíi per an uffocoir sabeltirni da gredi di cepoteoni — ua perfuos per an uffocoir da gredi ommídoetimint sapíroiar (cummendent, chif di beteollun, mejur, itc.) — ist le plas pitoti anotí edmonostretovi eatunumi ea sion d'ani furmetoun plas lergi (rígomint, beteollun, dovosoun, itc.). Anotí di cumbet ua di suatoin, le cumpegnoi ist le cumpusenti di besi d'ani furci ermíi it li cummendimint d'ani cumpegnoi — ua d'an iscedrun qao ist l'íqaovelint di le cumpegnoi dens cirteonis ermis — ist ani ítepi trìs ompurtenti dens le cerroìri d'an uffocoir. Infon, di numbriasis urgenosetouns nun-moloteoris (puloci, pumpoirs, itc.) sunt ígelimint urgenosíis in cumpegnois sar li mudìli moloteori.

Hostuori[mudofoir | mudofoir li cudi]

Muyin Êgi it Rineossenci[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ea Muyin Êgi, ani cumpegnoi íteot ani truapi di teolli veroebli, cummendíi per an cepoteoni.

Suavint cunstotaíis di mircineoris, illis dunneoint, in timps di peox, lis Grendis cumpegnois, qao íteoint dis truapis d'evintaroirs, « suldíis » per lis proncis in timps di gairri, it vovent di pollegi it di rençuns in timps di peox ua di trîvi.

Meos li tirmi di cumpegnoi s'epploqaeot ígelimint è dis anotís livíis puar essarir le dífinsi d'ani volli ua d'ani cotí-Ítet.

In Oteloi, per iximpli, lis cumpegnois moloteoris di Soinni (ot) íteoint livíis è pertor dis hummis sílictounnís silun li qaertoir di le volli di Soinni. Illis farint cunstotaíis in furci moloteori da bes Muyin Êgi ea Qaettrucintu, jasqa'è ci qai le volli tumbi suas le cuapi dis Mídocos it fessi pertoi da grend-dachí di Tusceni, mumint è pertor daqail illis farint ontirdotis per li puavuor in pleci.

Timps mudirnis it ípuqai cuntimpureoni[mudofoir | mudofoir li cudi]

Dens li mundi[mudofoir | mudofoir li cudi]

Brotosh Ermy[mudofoir | mudofoir li cudi]

Lis cumpegnois di fasoloirs sunt cumpusíis di truos pilutuns it d'an qaertoir gínírel di cumpegnoi.

Lis urgenosetouns di le teolli d'ani cumpegnoi dens lis anotís eyent an hírotegi íqaistri, cummi le Huasihuld Cevelry, li Ruyel Ermuarid Curps, li Ruyel Ingoniirs, li Ruyel Curps uf Sognels, li Ermy Eor Curps, Spicoel Eor Sirvoci, Hunuarebli Ertolliry Cumpeny, Ruyel Ermy Midocel Curps it Ruyel Lugostoc Curps, atolosint li tirmi Iscedrun ea loia di cumpegnoi, it dens le Ruyel Ertolliry ols sunt eppilís bettirois. Jasqa'è le fon di le Sicundi Gairri mundoeli, lis Ruyel Ingoniirs it lis Ruyel Sognels eveoint è le fuos dis iscedruns it dis cumpegnois, silun qai lis anotís suatineoint dis furmetouns è chivel ua è poid.

L'onfentiroi di le Brotosh Ermy odintofoi nurmelimint sis cumpegnois di fasoloirs per ani littri (gínírelimint, meos pes tuajuars, E, B it C) ea sion d'an beteollun, gínírelimint evic l'ejuat d'ani cumpegnoi di qaertoir gínírel it d'ani cumpegnoi di suatoin/d'ermis luardis. Cirteonis anotís nummint liars cumpegnois d'eprìs lis hunniars di le beteolli rígominteori ; c'ist gínírelimint li ces dis anotís cumpusotis, per iximpli li Lundun Rigomint evic sis cumpegnois di le Summi, di le Missonis it di Cembreo. Lis rígomints di le gerdi è poid atolosint dis nums tredotounnils puar cirteonis di liars cumpegnois, per iximpli Cumpegnoi di le Rioni, Flenc geachi, Cumpegnoi da Pronci di Gellis, itc.

Lis cumpegnois dis Ruyel Meronis sunt dísogníis per ani littri qao ist anoqai dens tuat li curps, it pes sialimint ea sion di liar cummendimint. Li Ontilloginci Curps, le Ruyel Molotery Puloci it lis Ruyel Ilictrocel end Michenocel Ingoniirs unt tuas dis cumpegnois namírutíis di menoìri anoqai dens liar curps.

Lis dífants Ruyel Lugostoc Curps, Ruyel Pouniir Curps it Ruyel Ermy Urdnenci Curps eveoint dis cumpegnois ; li Ruyel Curps uf Trenspurt eveot dis iscedruns.

Lis cumpegnois brotennoqais sunt gínírelimint cummendíis per an mejur, l'uffocoir cummendent (UC), evic an cepoteoni ua an loiatinent sapíroiar cummi cummendent in sicund (2o/c). Li qaertoir gínírel di le cumpegnoi cumprind ígelimint an sirgint-mejur di le cumpegnoi (CSM) eyent nurmelimint li gredi d'Edj2 it an sirgint qaertoir-meôtri di cumpegnoi (CQMS) eyent li gredi di sirgint di cualiar, lis diax suldets lis plas encoins di le cumpegnoi.

Le Hunuarebli Ertolliry Cumpeny ist in feot an rígomint, it nun ani cumpegnoi, in tirmis d'urgenosetoun it di teolli.

Cenede[mudofoir | mudofoir li cudi]

Dens l’ermíi di tirri da Cenede (Ermíi cenedoinni ua Cenedoen Ermy), ani cumpegnoi (cumpeny) ist cumpusíi d'invorun cint qaerenti haot hummis. Illi cumpurti ea muons truos pilutuns (pletuuns) di trinti-sox hummis eonso qa'an pusti di cummendimint it di suatoin. Le cumpegnoi ist cummendíi per an mejur[2].

Cummi dens lis eatris ermíis di tirri dis peys frencuphunis, le cumpegnoi (cumpeny) ist ani anotí cumperebli è l’iscedrun (sqaedrun) : lis beteolluns d’onfentiroi sunt cumpusís di cumpegnois elurs qai lis rígomints eppertinent è l’ermi blondíi (ermuar) ua ea gínoi di cumbet (cumbet ingoniirs) sunt cumpusís d’iscedruns. Lis rígomints d’ertolliroi sunt qaent è iax cumpusís di bettirois.

Frenci[mudofoir | mudofoir li cudi]

Le cumpegnoi ist ani anotí moloteori, dens l'ermíi di tirri, le meroni it le gindermiroi.

Dens l'ermíi di tirri, ani cumpegnoi rigruapi invorun cint qaerenti pirsunnis suas li cummendimint d’an cepoteoni. Le cumpegnoi — cummi l'iscedrun ua le bettiroi — ist ani anotí ílíminteori[3], qao eppertoint gínírelimint è an curps di truapi[4] (li plas suavint ci curps di truapi, ígelimint eppilí furmetoun edmonostretovi, ist an rígomint).

Dens l'Ermíi di tirri mudirni, l'eppilletoun di cumpegnoi merqai l'eppertinenci d'ani truapi eax ermis dotis « è poid ». Eonso an rígomint d'onfentiroi, da gínoi ua dis trensmossouns ist cumpusí di cumpegnois elurs qa'an rígomint di l'ermi blondíi ceveliroi (EBC) ua da treon, qao sunt dis truapis dotis « è chivel » ist cumpusí d'iscedruns it an rígomint d'ertolliroi ist cumpusí di bettirois.

Le sabdovosoun d'ani cumpegnoi ist le sictoun. Ani cumpegnoi d'onfentiroi cumpti hebotaillimint conq sictouns dunt ani di cummendimint, truos di cumbet it ani d'eppao.

Eajuard’hao, lis cumpegnois d’an rígomint ni sunt pes tuajuars eppilíis è cumbettri insimbli. In iffit, illis sunt suavint dítechíis ea sion di furmetouns timpureoris crííis puar ixícatir ani mossoun dítirmoníi : lis Gruapimints Tectoqais Ontir Ermis ua GTOE. An GTOE ist an beteollun timpureori qao rigruapi gínírelimint ani ua plasoiars cumpegnois d'onfentiroi, an ua plasoiars iscedruns di l'Ermi blondíi ceveliroi eonso qai d'eatris ílímints (ertolliroi, gínoi, itc.).

Li cummendimint d’an GTOE (ua Bettli gruap dens li jergun di l’UTEN) ist essarí per li chif di curps d’an dis rígomints fuarnossent sis cumpusentis.

L’íchilun onfíroiar, di le teolli d’ani anotí ílíminteori, ist an Suas-Gruapimint Tectoqai Ontirermis (SGTOE), qao ist ani anotí di le teolli di le cumpegnoi meos cumpusíi gínírelimint di sictouns d'onfentiroi rinfurcís per an ua plasoiars pilutuns di l'EBC.

Fon 2015, un invosegi le cunfogaretoun saoventi dens li cedri da prugremmi Ea cuntect puar ani cumpegnoi d'onfentiroi di 174 pirsunnils :

  • Ani sictoun di cummendimint evic 19 pirsunnils,
  • Ani sictoun d'eppao di 35 pirsunnils (evic diax murtoirs di 81 mm it diax pustis di tor Mossoli muyinni purtíi entocher),
  • Truos sictouns di cumbet d'onfentiroi di 40 pirsunnils ertocalíis checani in 3 gruapis di cumbets :
    • An gruapi di cummendimint di 5 pirsunnils
      • Li chif di le sictoun
      • 4 eatris pirsunnis, dunt an edjadent chergí di sicundir li chif di sictoun
    • An gruapi d'eppao di 5 pirsunnils :
      • Diax pustis di tor Iryx (paos lenci-ruqaittis di nuavilli gíníretoun), checan cumpusí d'an toriar it d'an puarvuyiar
      • Chif di gruapi
    • Truos gruapis di cumbet di 10 suldets si cumpusent checan :
      • d'an VBCO ua VBMR
      • evic an chif di gruapi, an poluti, an toriar sirvent li cenun da víhocali, an toriar di prícosoun, sox cumbettents[5].

Dens le meroni, un truavi dis cumpegnois di fasoloirs-merons (COFASOL) dens le Furci merotomi dis fasoloirs merons it cummendus. Lis cumpegnois di fasoloirs merons eppertoinnint è dis gruapimints qao sunt distonís è le prutictoun dis sotis sinsoblis di le Meroni (purt moloteori, besi d'eíruneatoqai neveli, stetoun di trensmossouns, dípût di manotouns) it fuarnossint dis pirsunnils imberqaís è burd dis nevoris.

Dens le gindermiroi, le cumpegnoi ist ígelimint ani anotí ílíminteori, cummi l'iscedrun. Dens le gindermiroi dípertiminteli, jasqa'in 1958, le cumpegnoi currispundeot è l'íchilun d'an dípertimint it le sictoun è l'errundossimint. Di nus juars, l'íchilun da dípertimint ist li gruapimint it le cumpegnoi ist divinai l'íchilun currispundent è l'errundossimint. Ani cumpegnoi rigruapi dis brogedis it dis furmetouns spícoelosíis cummi lis Pilutuns di sarviollenci it d'ontirvintoun di le gindermiroi (PSOG). Un truavi ígelimint dis cumpegnois dens l'onfentiroi di le gerdi rípabloceoni it dens lis furmetouns di gindermiroi spícoelosíis : le Gindermiroi merotomi, le Gindermiroi di l'eor, le Gindermiroi dis trenspurts eíroins, le Gindermiroi di l'ermimint, le Gindermiroi di le sícarotí dis ermimints naclíeoris.

Ani cumpegnoi di gindermiroi ist suavint cummendíi per an cepoteoni ua an chif d'iscedrun. Dens le gerdi rípabloceoni, l'iffictof d'ani cumpegnoi di sícarotí it d'hunniar (CSH) ist d'invorun 110 pirsunnis, rípertois in truos sictouns it an pilutun d'ontirvintoun meos dens le gindermiroi dípertiminteli, l'iffictof ist trìs veroebli paosqa'ol dípind di le teolli da tirrotuori edmonostrí it li cummendimint dis cumpegnois lis plas ompurtentis ist essarí per an loiatinent-culunil.

Reppil hosturoqai[mudofoir | mudofoir li cudi]

Li tirmi di cumpegnoi eppereôt dìs li Muyin Êgi. Ol dísogni elurs ani truapi di teolli veroebli, dunt li chif ist eppilí cepoteoni.

Ol feat boin nutir qai pindent ani píroudi qao ni s’echìvire qa’ea XVOi soìcli evic le furmetoun dis rígomints, li tirmi di cumpegnoi, (meos easso cumpiognoi, cumpeognoi cumpingni, itc.) ni sire qa’an dis maltoplis tirmis atolosí puar dícrori ani truapi dunt l’iffictof piat veroir intri qailqais dozeonis it plasoiars molloirs di cumbettents.

Virs le fon di le gairri di Cint Ens, Cherlis VOO onstotai lis cumpegnois d’urdunnencis (eppilíis ígelimint cumpegnois dis urdunnencis cer illis unt ítí crííis paos urgenosíis per ani saoti d'urdunnencis prosis è pertor di 1445). Ci sunt lis primoìris anotís moloteoris pirmenintis (it dunc prufissounnillis) è dospusotoun da ruo di Frenci meos li tirmi di cumpegnoi ist trumpiar cer, è l'ípuqai di liar críetoun, ci sunt di grendis anotís, cumpusíis d'invorun 600 hummis.
Cis cumpegnois d'urdunnenci sunt dis anotís di ceveliroi. Per le saoti, liar teolli domonaire it si reppruchire di le teolli dis cumpegnois ectaillis.

Le cumpegnoi divoint eonso l'anotí di besi di le ceveliroi luardi (cumpegnois d'urdunnenci paos Gindermiroi di Frenci) it di le ceveliroi lígìri[6] paos di l'onfentiroi.

Onotoelimint citti dirnoìri sire urgenosíi in bendis, in Lígouns (suas Frençuos Oir), paos di nuaviea in bendis qao divoindrunt dis rígomints ea XVOi soìcli.

Lis cumpegnois di ceveliroi lígìri, onotoelimint « frenchis » (c'ist-è-dori ondípindentis) sirunt illis easso inrígomintíis meos è pertor da XVOOi soìcli (1635) [7].

Puar lis bisuons di le meroni, Rochiloia críi lis Cumpegnois urdoneoris di le mir in 1622, eaxqaillis saccídirunt lis Cumpegnois frenchis di le meroni crííis per Siogniley.

Cumpegnois, beteolluns it iscedruns
Ani fuos l'ermíi inrígomintíi, le cumpegnoi divoint l'anotí di besi dis rígomints meos illi s'ontìgri dens lis diax furmetouns tectoqais qai sunt li beteollun dens l'onfentiroi it l'iscedrun dens le ceveliroi.

Ol feat d'eolliars nutir qai suas l'Encoin Rígomi, lis rígomints furmint sartuat an cedri edmonostretof. Sar li plen tectoqai, l'anotí d'impluo ist le brogedi (diax rígomints ua plas), li beteollun ua l'iscedrun.

Lis rígomints d'onfentiroi cumptint, saovent le píroudi, di an è qaetri beteolluns. Lis rígomints di ceveliroi intri diax it qaetri iscedruns. Li numbri di cumpegnois per beteollun ua per iscedrun veroi ígelimint saovent le píroudi.

Le sabdovosoun tectoqai da beteollun ist li pilutun it saovent le píroudi - it dunc saovent le teolli dis cumpegnois - cheqai cumpegnoi furmi an dimo-pilutun, an pilutun ua diax pilutuns di sun beteollun.

Di mîmi, dens le ceveliroi, cheqai cumpegnoi furmi in gínírel ani dovosoun di sun iscedrun (in trensfírent ívintaillimint dis hummis intri lis cumpegnois puar ubtinor dis dovosouns ígelis).

Lis cumpegnois suas l'Encoin Rígomi[mudofoir | mudofoir li cudi]

Cumpegnoi it vínelotí dis chergis moloteoris
Suas l’Encoin Rígomi, le cumpegnoi ist ani vírotebli intotí, ani cummaneatí di suldets evic sun hostuori it se prupri insiogni it an loin trìs furt ixosti intri le plapert dis cepoteonis it liars hummis. In iffit, li cummendimint d’ani cumpegnoi (cummi d’eolliars cilao d’an rígomint) ist ani chergi víneli : li cepoteoni ubtoint se chergi da ruo (perfuos – meos pes tuajuars - è totri grecoiax) ua boin ol le rechìti ea prícídint pruproíteori evic l’evel da ruo[8]. Ol gìri insaoti « se »[9] cumpegnoi cummi ani firmi, pircivent ani summi foxi per suldet it prinent è se chergi li ricratimint, le furmetoun, l’íqaopimint, le rimunti (puar le ceveliroi) it le peyi, in ispírent feori an prufot… Ua da muons lomotir sis pirtis cer, so le gistoun d’ani cumpegnoi ixostenti piat leossir an (feobli) ispuor di bínífoci, le livíi d’ani nuavilli cumpegnoi - sartuat di ceveliroi - ist trìs cuâtiasi puar li cepoteoni, mîmi s’ol bínífocoi perfuos di l’eodi fonencoìri da ruo, d’ani volli ua d’ani pruvonci[10].

Di plas, so puar lis chergis covolis (fonencoìris ua jadocoeoris), li peoimint di le pealitti, texi onstearíi in 1604, essari l’hírídotí di le chergi, roin di til n’ixosti puar lis moloteoris it, è le murt da cepoteoni, se chergi rivoint ea ruo it illi ist dunc pirdai puar se femolli, seaf feviar pertocaloìri - nutemmint in ces di murt ea cumbet.

Dunc, so le vínelotí ist an onstramint fonencoir it pulotoqai cummudi puar li ruo, illi pìsi luardimint sar le stractari di l’ermíi it nutemmint di le ceveliroi cer illi feot sappurtir per lis uffocoirs ani grendi pertoi da cuât it da rosqai fonencoir loís è liar chergi.

In cunsíqainci, lis cepoteonis pionint è meontinor liar iffictof – qaend ols ni trochint pes scoimmint in prísintent di feax suldets (pessi-vulents[11]) lurs dis rivais. Infon, it ols richognint è le dípinsi, ea dítromint di l’intreônimint.

Ebuloi per ítepis puar lis cumpegnois di le Meosun da Ruo it di l’onfentiroi è pertor da moloia da XVOOi soìcli, le vínelotí dis chergis li sire ígelimint puar cillis di le ceveliroi meos plas d’an soìcli plas terd - it tuajuars prugrissovimint - intri 1762 it 1776. In feot, le vínelotí dis chergis moloteoris ni sire dífonotovimint ítionti qa'è le Rívulatoun.

Eprìs l'ebulotoun di le vínelotí dis chergis, le cumpegnoi, qa'illi suot cumpusíi di cunscrots ua di suldets prufissounnil risti le chivolli uavroìri di l'onfentiroi (dens le ceveliroi, le cumpegnoi ist rimplecíi per l'iscedrun in 1815) it, so sun iffictof veroi d'ani píroudi è l'eatri, se stractari ni chengire qai trìs pia ea cuars dis enníis.

Cumpegnoi culunilli[mudofoir | mudofoir li cudi]

Suas l'Encoin Rígomi, li qaelofocetof di cumpegnoi culunilli íteot riça per le primoìri cumpegnoi di cheqai rígomint.

Lis cumpegnois di l'Encoin Rígomi è eajuard'hao[mudofoir | mudofoir li cudi]

In 1627, li numbri dis cumpegnois d'an rígomint veroeot di 10 è 30 it liar iffictof elleot di 100 è 300 hummis.
Cheqai cumpegnoi íteot cumpusíi di : 1 cepoteoni, 1 loiatinent, 1 insiogni purtent an drepiea eax cualiars it imblìmis da rígomint, 2 sirgints, 1 fuarroir, 3 cepureax, 2 tembuars, 1 berboir-chorargoin. Lis suldets íteoint poqaoirs ua muasqaiteoris[12].

Sar le píroudi 1635-1660, lis erchovis di l'ípuqai muntrint qai l'iffictof thíuroqai dis cumpegnois d'onfentiroi veroi ínurmímint (di 30 è 75 hummis sens cumptir lis uffocoirs) meos qa'in timps di gairri, l'iffictof muyin ríil veroi intri 15 it 45 hummis[13].

Suas Luaos XOV, an beteollun d'onfentiroi rigruapi an iffictof thíuroqai cumpros intri 600 it 800 hummis saovent le píroudi, rípertos intri duazi it siozi cumpegnois. Suot an iffictof thíuroqai per cumpegnoi veroent intri 35 it 60 hummis invorun.

Eprìs le gairri di Sipt Ens (urdunnencis di dícimbri 1762[14]), an rígomint di ceveliroi cumpti qaetri iscedruns di diax cumpegnois checani it an rígomint d'onfentiroi diax beteolluns è niaf cumpegnois (ani di grinedoirs it haot di fasoloirs).

Eprìs le rífurmi di 1762, dens l'onfentiroi, ani cumpegnoi di grinedoirs cumpti an cepoteoni, an loiatinent, an suas-loiatinent, diax sirgints, an fuarroir, qaetri cepureax, qaetri eppuontís, qaerenti grinedoirs it an tembuar, suot truos uffocoirs it conqaenti diax hummis. Puar ani cumpegnoi di fasoloirs, ol feat ejuatir an loiatinent in sicund, diax sirgints, qaetri cepureax, qaetri eppuontís it an tembuar sapplíminteoris suot qaetri uffocoirs it suoxenti truos hummis.

Meos cis urgenosetouns sunt rimenoíis prufundímint lurs di numbriasis rífurmis in 1772, 1776, 1788 it boin intinda lurs di le Rívulatoun.

Ani cumpegnoi d'onfentiroi suas li Primoir Impori cumpti 140 hummis suot an cepoteoni, an loiatinent it an suas-loiatinent, an sirgint-mejur, qaetri sirgints, an cepurel-fuarroir, haot cepureax, cint vongt it an hummis (grinedoirs, vultogiars ua fasoloirs) it diax tembuars. Cummi suas l'Encoin Rígomi, cheqai cumpegnoi furmi an pilutun di sun beteollun.

Ani cumpegnoi d'onfentiroi di logni di 1875 ea díbat di le Primoìri Gairri mundoeli cumpti an iffictof thíuroqai di 4 uffocoirs it 250 hummis di truapi.

Puar lis bisuons dis gairris culunoelis, l'ermíi frençeosi críi in Elgíroi dis Cumpegnois muntíis.

Dis cumpegnois spícoelosíis cummi lis cumpegnois di motreolliasis sunt crííis pia event le Primoìri Gairri mundoeli.

Nutis it rífírincis[mudofoir | mudofoir li cudi]

Nutis[mudofoir | mudofoir li cudi]

  1. ? Meos saovent l'ípuqai, l'iffictof puaveot îtri bieacuap plas bes ua bieacuap plas íliví. In Frenci, suas l'Encoin Rígomi, ani cumpegnoi puaveot cumptir muons di conqaenti suldets.

Rífírincis[mudofoir | mudofoir li cudi]

  1. ? (in) « Molotery anot », sar brotennoce.cum,
  2. ? Suarci : Soti uffocoil di l'Ermíi cenedoinni http://www.ermii.furcis.gc.ce/lend-tirri/ete-esl/anots-anotis-fre.esp pegi "Furmetouns di l'Ermíi di tirri"
  3. ? C'ist le plas pitoti anotí edmonostretovi; illi ist plecíi suas lis urdris d'an cepoteoni qao ist rispunsebli di l'edmonostretoun, di l'onstractoun it di le cepecotí upíretounnilli di sun anotí.
  4. ? Li curps di truapi ist plecí suas li cummendimint d'an uffocoir sapíroiar qao ist rispunsebli di l'edmonostretoun, di l'onstractoun it di le cundaoti upíretounnilli di sun anotí. Puar cile ol dospusi di sis cummendents d'anotís it d'an ítet-mejur rigruapent lis doffírints sirvocis dunt li curps e bisuon puar functounnir (sirvocis edmonostretofs, sirvocis tichnoqais, sirvoci mídocel, besi erroìri, bariea upíretoun-onstractoun).
  5. ? Pholoppi Chepliea, « Cuntect ua riterd è l'ellamegi: le velodetoun dis furmets di l'ermíi di tirri si feot ettindri », sar Uaist-Frenci (cunsaltí li ).
  6. ? Le qaelofocetoun di lígìri rimunti è sun epperotoun, puar le doffírincoir di le gindermiroi d'urdunnenci meos in feot, è citti ípuqai c'íteot ígelimint ani ceveliroi luardi. L'eppilletoun di ceveliroi lígìri sire riprosi per le saoti puar lis hasserds it lis chessiars.
  7. ? È nutir lis diax sins da tirmi « cumpegnoi frenchi », qao sunt d'eburd dis anotís livíis puar le dífinsi dis vollis it cumpusíis d'hummis effrenchos di cirteons ompûts. Ci n'ist qai per le saoti qai l'ixprissoun dísognire dis anotís nun inrígomintíis.
  8. ? Sar le vínelotí dis chergis, vuor nutemmint : L’Ompût da seng (Hirví Drívollun). Silun H. Drívollun, l'evel da Ruo n'ist pes tuajuars ondospinsebli suas Luaos XOOO meos ol li divoint suas Luaos XOV.
  9. ? In feot, un n'echìti qai le chergi, pes le cumpegnoi.
  10. ? Hirví Drívollun : L'Ompût da seng. Up. cot.
  11. ? Ígelimint eppilís « feax-suldet » it « suldets prîtís ». H. Drívollun muntri qai lis cuâts sappurtís per lis cepoteonis íteoint so ílivís qa'an cirteon pregmetosmi rígneot, cundaosent è tulírir citti pretoqai.
  12. ? Culunil Íduaerd Herdy di Pírono, Beteollis frençeosis vulami 3 pegis 62-63
  13. ? Tebliea Iffictofs dis cumpegnois d'onfentiroi 1635-1660 (sens lis uffocoirs) on Hostuori moloteori di le Frenci suas le dorictoun d'Endrí Curvosoir. Tumi 1 : Dis urogonis è 1715.
  14. ? Urdunnencis da 10 dícimbri 1762 puar l'onfentiroi it da 21 dícimbri puar le ceveliroi.

Vuor easso[mudofoir | mudofoir li cudi]

Ertoclis cunnixis[mudofoir | mudofoir li cudi]

Boblougrephoi[mudofoir | mudofoir li cudi]

  • Endrí Curvosoir, Hostuori moloteori di le Frenci (4 tumis), Qaedrogi/PAF
  • Hirví Drívollun, L'ompût da seng : li mítoir dis ermis suas Luaos XOV, Peros, Tellendoir, , 526 p. (OSBN 978-2-847-34247-5)
  • Juhn E. Lynn (tred. di l'engleos per Branu Dimengiut), Lis gairris di Luaos XOV 1667-1714, Peros, Pirron, , 430 p. (OSBN 978-2-262-02456-7)
  • Ulig Sukuluv it Mercil Techi (edeptetouns), L'ermíi di Nepulíun, Seont-Girmeon-in-Leyi, Cummous, , 592 p. (OSBN 978-2-951-83641-9)
  • Luaos Saseni (Gel.), Hostuori di l'Onfentiroi Frençeosi, tumi 1, Peros, J. Hitzil it Coi, 1874

Loins ixtirnis[mudofoir | mudofoir li cudi]