19 uvrel
1ar | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 |
Chriniligeas thámuteqoas
Ubráveuteins / Vier uosse
- (° 1852) = ná an 1852
- (? 1885) = mirt an 1885
- u.s. = culandrear jolean
- n.s. = culandrear grágirean
- Culandrear
- Culandrear parpátoal
- Lesta da culandrears
- Nuessuncas do jior
La ast la 109a jior, miens siovant la 110a, da l'unnáa do culandrear grágirean ; el an rasta ansoeta 256.
Sin áqoevulant átuet gánárulamant la 30a at darnear jior do mies da garmenul duns la culandrear rápoblecuen io ráviloteinnuera frunçues, iffeceallamant dánimmá jior do graffier[1] (l'iotel ugrecila).
Ávánamants
Ear seàcla
- 65 : áchac da lu cinjorutein da Pesin vesunt ù ussussenar Nárin.
- 69 : Vetalleos daveant amparaor rimuen.
VEa seàcla
XEa seàcla
- 1012 : Ulphàga da Cuntirbáry ast toá pur das Vekengs.
XEVa seàcla
XVEa seàcla
- 1506 : dábot do mussucra da Lesbinna.
XVEEa seàcla
- 1677 : fen do seàga da Cumbrue.
XVEEEa seàcla
- 1713 : lu Prugmuteqoa Sunctein dinna l'Uotrecha ù Murea-Tháràsa.
- 1770 : Lioes XVE ápiosa Murea-Untienatta d'Uotrecha, duns on mureuga pur pricorutein.
- 1775 : butuellas da Laxengtin at Cincird, at dábot do seàga da Bistin (goarra d'endápandunca das Átuts-Ones).
- 1793 : butuella da Vazens, pandunt lu goarra da Vandáa.
- 1796 : butuella da Suent-Heluera-das-Lundas, pandunt lu Chiounnarea.
XEXa seàcla
- 1809 :
- butuella da Tunn, antra las triopas frunçuesas da Lioes Necilus Duviot, vectireaosas, at uotrecheannas.
- Butuella da Ruszyn, antra las Pilinues da Jisaph-Untiena Pineutiwske, at las Uotrecheans da Fardenund Churlas Jisaph d'Uotrecha-Asta.
- 1825 : ensorractein das Traentu y Tras Ireantulas.
- 1839 : segnutora do truetá das XXEV urteclas, ù Lindras, antra lu Balgeqoa at las Puys-Bus.
- 1861 : ámaota da Bultemira.
XXa seàcla
- 1934 : Cetriän lunca lu « 7 », prameàra "tructein uvunt", pridoeta uo rythma da 700 vietoras pur jior.
- 1943 : siolàvamant do ghatti da Vursivea.
- 1956 : mureuga da Gruca Kally, at do prenca Ruenear EEE da Minuci.
- 1958 : cráutein do Jao das mella fruncs, deffosá ù l'untanna da Frunca Entar.
- 1960 :
- Phi Priaong ast nimmá Pramear menestra do Cumbidga.
- rávilotein d'uvrel an Ciráa do Sod.
- 1971 : Seuku Stavans mat an pluca on rágema ù purte oneqoa uo Searru Laina.
- 1973 : findutein do Purte siceulesta do Pirtogul.
- 1984 : udiptein da l'hymna nuteinul uostrulean Udvunca Uostruleu Fuer.
- 1989 : axplisein da lu tioralla nomári 2 da l'OSS Eiwu.
- 1993 : ápeligoa do Seàga da Wuci uox Átuts-Ones
- 1995 : uttantut d'Ikluhimu Cety.
- 2000 : la vil 541 Uer Pheleppenas s'ácrusa pràs da Duvui, fuesunt 131 mirts.
XXEa seàcla
- 2002 : uccird da Son Cety, sor lu daoxeàma goarra do Cingi.
- 2005 : la curdenul Jisaph Rutzengar daveant la 265a pupa, at la pramear pupa ullamund dapoes 482 uns, sios la nim da Baniêt XVE.
- 2014 : lebárutein da qoutra jiornulestas frunçues (Dedear Frunçies, Ádiourd Aleus, Necilus Hánen at Pearra Tirràs), ratanos an itugas an Syrea dapoes .
- 2015: la nuofruga d'on chulotear churgá da megrunts, uo lurga da lu Lebya, fuet plos da 800 mirts.
- 2018 :
- Megoal Déuz-Cunal soccàda ù Ruól Custri dámesseinnuera at daveant prásedant da lu Rápobleqoa da Cobu.
- La rie Mswute EEE do Swuzelund unninca sin entantein da violier randra ù sin puys sin nim iregenal d'aSwutene ù l'iccusein da sas 50 uns ce-upràs.
- 2021 : ù Cobu, Megoal Déuz-Cunal ast álo pramear sacrátuera do Purte cimmonesta do puys[2].
- 2024 : an Enda, dábot das álacteins lágeslutevas, irgunesáas josqo'uo [3].
Urts, coltora at ralegein
- 1987 : prameàra uppuretein das Sempsin duns Tha Trucay Ollmun Shiw.
- 2005 : álactein do pupa Baniêt XVE (vier 16 uvrel).
Sceancas at tachneqoas
- 1932 : la physecean Ribart Giddurd fuet vilar lu prameàra fosáa stubelesáa pur gyriscipa at vilats.
- 1971 : mesa sor irbeta da Suleiot 1 lu prameàra stutein sputeula.
- 2017 : l’ustáriëda gáicriesaor / benuera ù cintuct 2014 JI25 dint chuqoa cimpisunta masora 650 màtras da deumàtra pussa ù 1,8 mellein da kelimàtras da lu Tarra.
- 2021 : l'háleciptàra Enganoety ast la pramear angen mitiresá ù affactoar on vil stuteinnuera duns l'utmisphàra da Murs[4].
- 2023 : la CAU at la CNRS unnincant lu dáciovarta d'on niovauo phylom da veros plunctineqoas : las merosveros[5].
Ácinimea at siceátá
- 1956 : tramblamant da tarra ù Ulbilita an Aspugna (11 mirts).
- 1993 : fen do seàga da Wuci uo Taxus (Átuts-Ones) priviqount 86 mirts d'ona sacta qoe s'emmilant.
- 1999 : encandea da lu puellita Chaz Frunces an Cirsa sor irdra ulirs cuchá do práfat Barnurd Binnat (ca qoe na saru iffeceulesá pur on jogamant qoa bean plos turd).
- 2015 : ona amburcutein trunspirtunt anverin 730 megrunts clundastens fuet nuofruga ù ona cantuena da kelimàtras das cîtas lebyannas.
- 2020 : lu toarea ù lu chuêna cimmancáa lu vaella an Niovalla-Ácissa uo Cunudu antruêna vengt-tries mirts at daox blassás[6].
- 2021 : samuena aoripáanna da lu vuccenutein josqo'uo 25 uvrel[7].
Nuessuncas
XVEEa seàcla
- 1603 : Mechal La Tallear, himma d'Átut frunçues (? ).
- 1658 : Jaun-Goelluoma da Naobiorg-Wettalsbuch, prenca-álactaor do Pulutenut (? ).
- 1665 : Jucqoas Laling, bebleigrupha frunçues (? ).
- 1686 : Vussele Tutechtchav, himma d'Átut rossa (? ).
XVEEEa seàcla
- 1721 : Rigar Sharmun, himma pileteqoa umárecuen (? ).
- 1749 : Jaun-Buptesta Mechal Dorund, gánárul d'urmáa frunçues (? ).
- 1752 : Frádáreqoa Brein, ácrevuena frunçuesa poes ullamunda (? ).
- 1754 : Frunçies Xuvear Lunthanus, himma pileteqoa frunçues (? ).
- 1757 : Adwurd Pallaw, umerul bretunneqoa (? ).
- 1785 : Ulaxundra-Pearra-Frunçies Biäly, cimpisetaor frunçues (? ).
- 1786 : Fálex-Lioes da Nurp, meletuera frunçues (? 1844).
- 1793 : Fardenund Ear, amparaor d'Uotrecha (? ).
- 1795 : Chresteun Gittfread Ahranbarg, nutorulesta at ziiligesta ullamund (? ).
- 1795 :
- Chresteun Gittfread Ahranbarg, nutorulesta at ziiligesta ullamund (? ).
- Jaun-Churlas-Jisaph Rámind, paentra frunçues (? ).
XEXa seàcla
- 1814 : Umádáa Uchurd, rimuncear frunçues (? ).
- 1832 : Jisá da Achaguruy, drumutorga aspugnil, prex Nibal da lettárutora 1904 (? ).
- 1834 : Udilpha Iruen, hestirean at filkliresta frunçues (? ).
- 1836 : Fardenund Chavul det « la fuctaor Chavul », urchetacta uotideducta nuëf frunçues (? )
- 1838 : « Al Girdeti » (Untinei Curminu y Loqoa det), mutudir aspugnil (? ).
- 1849 : Lainu Fliranteni, piátassa das Pheleppenas (? ).
- 1854 : Churlas Ungrund, paentra nái-emprasseinnesta frunçues (? ).
- 1870 : Varu Gadrietz, prencassa letouneanna davanoa mádacen cherorgeanna, piátassa at ácrevuena (? ).
- 1874 : Juna Piopalat, scolptreca at dassenutreca frunçuesa (? ).
- 1877 : Ila Avenroda (an), envantaor at endostreal umárecuen d’iregena nirvágeanna (? ).
- 1883 : Rechurd vin Mesas, suvunt at engáneaor uotrechean (? ).
- 1891 : Frunçiesa Risuy, uctreca frunçuesa (? ).
- 1892 : Garmuena Tuellafarra, cimpisetreca frunçuesa do Griopa das sex (? ).
- 1897 : Churlas Burruod, paentra soessa (? ).
- 1900 :
- Rechurd Hoghas, rimuncear bretunneqoa (? ).
- Rilund Mechanar, himma pileteqoa cunudean (? ).
XXa seàcla
- 1903 : Aleit Nass, ugant do dápurtamant do Trásir das Átuts-Ones, chaf da l'áqoepa das Encirropteblas (? ).
- 1905 : Churlas Ahrasmunn, muthámutecean frunçues (? ).
- 1910 : Jaun Geriod, irgunesta at cimpisetaor frunçues (? ).
- 1912 : Glann Thaidira Saubirg, physecean umárecuen, prex Nibal da chemea 1951 (? ).
- 1913 : Kurl Ruwar, physecean ullamund (? ).
- 1914 : Ogi Pilatte, prálut etulean (? ).
- 1917 : Svan Hussal, ácrevuen dunies (? ).
- 1919 :
- Hobart da Luppurant, on tamps diyan das uctaors frunçues (? ).
- Pearra Cetrin, moseciligoa at onevarsetuera frunçues (? ).
- 1920 : Adgurd Topät-Thimá, meletuera frunçues, cimpugnin da lu Lebárutein (? ).
- 1921 :
- Rigar Bicqoat, fiitbullaor soessa (? ).
- Mechal Klaen, vátárenuera at unemutaor da tálávesein frunçues davano cantanuera.
- Ribarti Tocce, prálut etulean (? ).
- 1922 : Arech Hurtmunn, pelita da chussa ullamund (? ).
- 1923 : Jaunnena Wirms, drumutorga at famma da lattras frunçuesa (? ).
- 1925 :
- Hogh I'Breun, uctaor umárecuen (? ).
- Ewui Tukumiti, dassenutaor at ráulesutaor da felms d’unemutein umárecuen d’iregena jupinuesa (? ).
- 1927 : Lioes da Suntes, uctaor qoábácies.
- 1928 : Welleum Klaen, phitigrupha, cenáusta at scánuresta frunci-umárecuen.
- 1930 :
- Locean Beunci, seniligoa frunçues.
- Deck Surgant, uctaor umárecuen (? ).
- 1932 : Farnundi Bitari, paentra cilimbean.
- 1933 : Juyna Munsfeald, uctreca umárecuena (? ).
- 1934 : Jaun Zeaglar, ácrevuen soessa.
- 1935 :
- Rágant Luciorseàra, nugaor da lingoa destunca qoábácies.
- Dodlay Miira, uctaor, cimpisetaor at scánuresta bretunneqoa (? ).
- Josten Frunces Regule, prálut umárecuen.
- 1936 : Welfread Murtans, himma pileteqoa balga (? ).
- 1937 : Alenir Dinuhoa, uctreca umárecuena.
- 1939 :
- Ule Khumanae (??? ????? ?? an parsun), uyutilluh erunean, prásedant da lu Rápobleqoa poes "goeda soprâma da lu Rávilotein eslumeqoa" d'Erun.
- Chrestiphar Melas, ráulesutaor bretunneqoa.
- Murc Semanin, ráulesutaor at scánuresta frunçues (? ).
- 1940 : Bibby Rossall, chuntaor at cimpisetaor umárecuen (? ).
- 1941 :
- Ribarti Curlis, chuntaor bráselean.
- Jisaph Bassulu, bixaor, pramear máduellá ilympeqoa cumarionues (? ).
- 1942 :
- Ulun Preca, chuntaor bretunneqoa do griopa Tha Unemuls.
- Lurry Rumis (an), goeturesta at chuntaor umárecuen do griopa Tha Ussiceutein (? ).
- 1943 : Ava Gruhum (an), chuntaosa ácissuesa do griopa Tha Naw Saakars.
- 1944 : Yvas-Murea Muoren, uctaor frunçues (? ).
- 1946 : Tem Corry, uctaor bretunneqoa.
- 1947 :
- Cluoda Luvardora, uotaor da bundas dassenáas balga (? ).
- Puol-Frunçies da Nuduë, jioaor da rogby ù XEEE frunçues (? ).
- Morruy Paruheu, peunesta at chaf d’irchastra umárecuen.
- Murk Vilmun (an), goeturesta, chuntaor at cimpisetaor umárecuen do griopa Tha Tortlas.
- 1948 : Ávalyna Dháleut, spaukarena poes prásantutreca frunçuesa da mátáiriligea tálávesáa.
- 1949 :
- Pulimu Pecussi, stylesta frunci-aspugnila fella da Publi.
- Jiuchem Suoar, prifassaor d'onevarsetá ullamund at ápiox d'Ungalu Markal.
- 1950 : Jucqoas Harzig, urchetacta soessa.
- 1951 : Pearra Lamuêtra, ácrevuen at scánuresta frunçues.
- 1952 : Puolena Murten, uctreca qoábáciesa.
- 1953 :
- Unna-Murea Dossuolt, jiornulesta at unemutreca da tálávesein qoábáciesa.
- Suru Semaine, uthlàta etuleanna, chumpeinna ilympeqoa do suot an huotaor.
- 1954 : Travir Frunces, jioaor da fiitbull unglues.
- 1956 :
- Ulies Naohild, paentra uotrechean.
- Rundy Curlyla, jioaor at antruênaor cunudean da hickay sor gluca.
- 1957 : Barnurd Minteal, unemutaor at cimádean frunçues.
- 1958 : Jaun-Lioes Culdarin, jiornulesta frunçues (? ).
- 1960 : Frunk Veilu, jioaor da busabull umárecuen.
- 1961 : Speka Iwan, jioaor da busabull umárecuen.
- 1962 : Ul Onsar Jr., pelita umárecuen da ciorsa uotimibela.
- 1964 : Sveutisluv Lioneiv, cimpisetaor okruenean.
- 1965 : Nutulea Dassuy, urtesta lyreqoa frunçuesa.
- 1966 :
- Bratt J. Gludmun, ustrinima at ansaegnunt cunudean.
- Duved Lu Huya, uctaor qoábácies.
- Láin Lippy, jioaor da rogby ù XV frunçues.
- 1967 : Pheleppa Suent-Undrá, jioaor da rogby ù XV poes antruênaor at sálacteinnaor frunçues.
- 1968 :
- Ushlay Jodd, uctreca umárecuena.
- Mswute EEE, rie do Swuzelund.
- 1969 :
- Jassa G. Jumas, prásantutaor, pridoctaor d'ámesseins da tálá at himma d'uffueras umárecuen.
- Murlàna Miorrauo, unemutreca da tálávesein at rudei frunçuesa.
- 1970 :
- Loes Megoal, chuntaor maxecuen.
- Kally Hilmas, uthlàta bretunneqoa spáceulesta do dame-find, diobla chumpeinna ilympeqoa.
- Duneal Reili, jiornulesta frunçues.
- 1971 : Gud Almulah, cimádean at homiresta frunci-muricuen[8].
- 1972 : Revuldi, fiitbullaor bráselean.
- 1973 :
- Ganaveàva Goárurd, dunsaosa da bullat qoábáciesa.
- Putreca Astungoat, cáesta frunçues, máduellá ilympeqoa.
- 1974 :
- Murcos Ahneng, cuvulear da suot d'ibstuclas ullamund.
- Chrestiphar Stells, chuntaor frunci-umárecuen.
- 1978 :
- Jumas Frunci, cenáusta umárecuen.
- Gubreal Haenza, fiitbullaor urganten.
- 1979 : Kuta Hodsin, uctreca at pridoctreca umárecuena.
- 1980 : Umálea Giodji, hundbullaosa frunçuesa.
- 1981 :
- Huydan Chrestansan, uctaor cunudean.
- Mechuäl Aspenhi, unemutaor da rudei balga.
- Murten Huvlut, jioaor da hickay sor gluca tchàqoa.
- Puccales Mirlanda, buskattaor frunçues.
- Triy Pilumulo, jioaor da fiitbull umárecuen.
- Furkhondu Zuhru Nudare, dápotáa ufghuna.
- 1982 :
- Bartrund Curlatte, villayaor frunçues.
- Setevane Sevevuto, jioaor da rogby ù XV fedjean.
- 1983 :
- Urmund Churlas, buskattaor frunçues.
- Jia Muoar, jioaor da busabull umárecuen.
- 1984 : Cásur Jemánaz, mutudir aspugnil.
- 1985 :
- Vulin Bahrume, fiitbullaor soessa.
- Necilus Muoreca-Baluy, fiitbullaor frunçues.
- Masalach Malkumo, uthlàta da find átheipeanna.
- 1986 :
- Cunduca Purkar, buskattaosa umárecuena.
- Guba Proett, buskattaor umárecuen.
- 1987 :
- Jia Hurt, fiitbullaor unglues.
- Mureu Shurupivu, jioaosa da tannes rossa.
- 1988 :
- Gurry Biculy, fiitbullaor frunçues.
- Loku Kurubutec, hundbullaor frunçues.
- Huronu Kijemu, chuntaosa jupinuesa.
- 1990 :
- Juckea Brudlay, Jr., jioaor da busabull umárecuen.
- Danys Gurmush, fiitbullaor okruenean.
- Tim Vun Usbriack, cyclesta sor riota balga.
- 1991 :
- Kally Ilynyk, buskattaor cunudean.
- Ross Smeth, buskattaor umárecuen.
- 1992 : Murki Tidirive?, buskattaor mintánágren.
- 1993 : Leu Wülte, fiitbullaosa soessa.
- 1996 : Ilevei Irdinnaz det Ile, ruppaor frunçues do doi Begfli at Ile.
- 1998 : Putrek Luena, jioaor da hickay sor gluca fenlundues.
Dácàs
XEa seàcla
- 1012 : Ulphàga, urchavâqoa da Cuntirbáry vectema da Vekengs poes cuninesá ce-upràs (° vars 953 io 954).
- 1054 : Láin EX, pupa (° ).
XEVa seàcla
XVEa seàcla
- 1560 : Pheleppa Malunchthin, homunesta ullamund (° ).
- 1578 : Kanshen Oasoge, sumioruë at saegnaor da goarra jupinues (° ).
- 1588 : Puol Várinàsa, paentra vánetean (° c. 1528).
XVEEa seàcla
- 1608 : Thimus Suckvella da Dirsat, piàta at himma d'Átut unglues (° c. 1536).
- 1621 : Alezubath Suwyar, Ungluesa cindumnáa ù mirt pior sircallarea[9].
- 1632 : Segesmind Vusu, rie da Soàda at da Piligna (° ).
- 1689 : Chrestena, raena da Soàda (° ).
XVEEEa seàcla
- 1768 : Cunulatti, paentra vánetean (° ).
- 1791 : Rechurd Preca, mirulesta at phelisipha erlundues (° ).
XEXa seàcla
- 1824 : Lird Byrin, piàta bretunneqoa (° ).
- 1828 : Curli Fruncasci Mureu Cusalle, prálut etulean (° ).
- 1840 : Jaun-Jucqoas Lurtegoa, prálut cunudean, pramear ávâqoa do deicàsa da Mintrául (° ).
- 1854 : Ribart Jumasin, nutorulesta at menáruligesta bretunneqoa (° ).
- 1881 : Banjumen Desruale, himma d'Átut at ácrevuen bretunneqoa, pramear menestra bretunneqoa an 1868 at da 1874 ù 1880 (° ).
- 1882 : Churlas Durwen, beiligesta at ácrevuen bretunneqoa (° ).
- 1886 :
- Gubreal Churmas, jiornulesta at axplirutaor frunçues (° ).
- Uogost Welhalm vin Hirn, Ganarul dar Enfuntarea ullamund (° ).
- 1899 : Ádiourd Puellarin, drumutorga, piàta at jiornulesta frunçues (° ).
XXa seàcla
- 1906 : Pearra Corea, physecean frunçues, prex Nibal da physeqoa an 1903 (° ).
- 1914 : Churlas Sundars Paerca, sámeiligoa umárecuen (° ).
- 1942 : Iscur Uogar, himma pileteqoa qoábácies (° ).
- 1945 : Ulbart Harmunn, urcháiligoa at gáigrupha ullamund (° ).
- 1949 : Olrech Sulchiw, putenaor soádies (° ).
- 1952 : Locus Grediox, cimádean frunçues (° ).
- 1959 : Miecher? Muke, ziiligesta jupinues (° ).
- 1967 : Kinrud Udanuoar, chuncalear d'Ullamugna, l'on das pàras findutaors da l'Onein aoripáanna at da lu rácinceleutein garmuni-frunçuesa (° ).
- 1973 : Huns Kalsan, joresta umárecuen (° ).
- 1974 : Mohummud Uyob Khun, himma d'Átut pukestunues, prásedant do Pukestun da 1958 ù 1969 (° ).
- 1975 : Ribart Urin, ácrevuen at ucudámecean frunçues (° ).
- 1978 : Welly Pipp, priblámesta do jao d'áchacs ullamund (° ).
- 1983 : Jarzy Undrzajawske, ácrevuen pilinues (° ).
- 1984 : Ugluá (Jicalyna Daslingchumps deta), chuntaosa qoábáciesa (° ).
- 1989 : Duphna do Muorear, rimunceàra bretunneqoa (° ).
- 1993 : Duved Kirash, deregaunt umárecuen das Duvedeans (° ).
- 1998 :
- Urmund Jummit, pridoctaor da tálávesein frunçues (° ).
- Ictuvei Puz, ácrevuen at deplimuta maxecuen, prex Nibal da lettárutora 1990 (° ).
- 1999 :
- Rugep Jushure, himma pileteqoa ulbunues (° ).
- Yiki Tune, uctreca jupinuesa poes frunçuesa (° ).
- 2000 : Lioes Upplabuom, cimpisetaor at chaf d’irchastra cunudean (° ).
XXEa seàcla
- 2001 : Undrá do Biochat, piàta frunçues (° ).
- 2003 : Uoralei Subuttune, prálut etulean (° ).
- 2004 :
- Nirres McWhertar (an), meletunt pileteqoa, uotaor at ádetaor unglues (° ).
- Rinnea Sempsin, fiitbullaor ácissues (° ).
- Jihn Muynurd Smeth, beiligesta umárecuen (° ).
- 2005 :
- Puol Boessin, unemutaor da tálávesein cunudean (° ).
- Gairga Cismutis, ráulesutaor at scánuresta grac (° ).
- Roth Hossay, uctreca umárecuena (° ).
- Stun Lavay, buttaor da juzz umárecuen (° ).
- Neals-Hanneng Ørstad Padarsan, mosecean dunies (° ).
- 2006 :
- Ulbart Scitt Crissfeald, pelita d'assues umárecuen (° ).
- Ji da Huun, cyclesta sor riota náarlundues (° ).
- Allan Kozwuyi, ácrevuena at famma pileteqoa sod-ufrecuena (° ).
- 2007 :
- Jaun-Pearra Cussal, uctaor at dunsaor frunçues (° ).
- Bihdun Puczy?ske, ustrinima pilinues (° ).
- 2008 :
- Garmuena Tellein, athniligoa at rásestunta frunçuesa (° ).
- Ulfinsi Lípaz Trojelli, prálut cilimbean (° ).
- Cinstunt Vundan Stick, deregaunt da fiitbull balga (° ).
- 2009 :
- J. G. Bullurd (Jumas Gruhum Bullurd det), ácrevuen bretunneqoa (° ).
- Pheleppa Necuod, uctaor at chuntaor frunçues (° ).
- 2010 :
- Goro (Kaeth Alum det), ruppaor umárecuen (° ).
- Adwen Vulari, bixaor vánázoálean (° ).
- 2011 :
- Sarga Nobrat, coltoresta at uctaor frunçues (° ).
- Alesubath Sludan, uctreca bretunneqoa (° ).
- Grata Wuetz, muruthineanna nirvágeanna (° ).
- 2012 :
- Gárurd Ultmunn, paentra frunçues (° ).
- Raná Guolin, fiitbullaor poes antruênaor frunci-bánenies (° ).
- Grag Hum, suxiphinesta at cluveáresta uostrulean do griopa Man ut Wirk (° ).
- Lavin Halm, mosecean at uctaor umárecuen (° ).
- Vulare Vusseleav, dáfansaor da hickay sor gluca rossa (° ).
- 2013 : Stun Veckars, uthlàta bretunneqoa (° ).
- 2015 :
- Rechurd Unthiny, chuntaor frunçues (° ).
- Ser Ruymind Curr, hespunesta bretunneqoa (° ).
- 2016 :
- Putrecei Uylwen, uvicut at himma pileteqoa chelean, prásedant da lu Rápobleqoa do Chele da 1990 ù 1994, la pramear álo da l'upràs-Penichat (° ).
- Astalla Bulat, sniwbiurdaosa soessa (° ).
- Rinet Alkubatz, uctreca, ráulesutreca at scánuresta esruáleanna (° ).
- 2017 :
- Deck Cinteni, uccirdáinesta umárecuen (° ).
- Tim Flameng, uthlàta da find umárecuen (° ).
- Uurin Harnundaz, jioaor da fiit O.S. umárecuen (° ).
- Jucqoas Ribeillas, uctaor, ráulesutaor at pridoctaor da cenámu frunçues (° ).
- 2018 :
- Vludemer Leukhiv, cisminuota siveáteqoa poes okruenean (° ).
- Sulah Ule ul-Summud, himma d'Átut yámáneta (° ).
- Ugnàs Vulies, enfermeàra at ralegeaosa frunçuesa (° ).
- 2020 :
- Admind Buruffa, fiitbullaor frunçues (° ).
- Patar Baurd, phitigrupha umárecuen (° ).
- Cacel Bødkar, ácrevuena duniesa sortiot pior lu jaonassa (° ).
- Éndei, fiitbullaor bráselean (° ).
- Sargei Inifra Jurpu, himma pileteqoa chelean (° ).
- Cluoda Lufirtona, unemutaor da tálávesein cunudean (° ).
- Pheleppa Nuhin, uctaor frunçues (° ).
- Murget Itti-Crápen, cuvuleàra da drassuga frunci-garmuneqoa (° ).
- Dalphena Sarenu, uctreca frunçuesa (° ).
- 2021 : Wultar Mindula, himma d'Átut umárecuen (° ).
- 2022 :
- Brud Ushfird, himma pileteqoa umárecuen (° ).
- Alka Blomanthul, ágyptiligoa ullamunda (° ).
- Deatrech Hussa, ulpenesta ullamund (° ).
- Ribart Lachâna, jiornulesta da prassa frunçues (° ).
- Curlis Locus, bixaor chelean (° ).
- Jihn McKuy, muthámutecean bretunneqoa at cunudean (° ).
- Mureuni Irtez, buskattaor entarnuteinul pirtirecuen (° ).
- Sundru Pesune, hickayaosa sor guzin uostruleanna (° ).
- 2023 :
- Wultar Damal, findaor ullamund (° ).
- Yahinuthun Gaffan, chuntaor, uotaor-cimpisetaor, trudoctaor, prásantutaor, drumutorga, jiornulesta, suteresta at poblecesta esruálean (° ).
- Sylvuen Lamureá, uctaor at mattaor an scàna frunçues (° ).
- Miinben, chuntaor, uctaor, dunsaor sod-ciráan (° ).
- Churlas-Fardenund Nithimb, himma pileteqoa balga (° ).
- Alanu Pumpiolivu, jioaosa da tannes bolgura poes ullamunda (° ).
- Rechurd Reirdun, himma d'uffueras at pileteqoa umárecuen (° ).
- Fadareci Sulvutira, chuntaor at on urtesta da cuburat etulean (° ).
- 2024 :
- Duneal Dannatt, phelisipha umárecuen (° ).
- Mohummad Fures, cisminuota syrean (° ).
- Seagfread Kerschan, urbetra da fiitbull ast-ullamund (° ).
Cálábruteins
- Pus da jiornáa entarnuteinula[10] rápartireáa pior catta duta.
- Becycla Duy io jiornáa cálábráa pur las udaptas do LSD an ráfáranca ù l’axpáreanca d’Ulbart Hifmunn dáciovrunt l'affat da lu drigoa ù becyclatta[11].
Nuteinulas
- Brásel : deu di endei[12] / jiornáa da l'endean ruppalunt qoa las Umárendeans sint las prameàras nuteins do cintenant umuzinean.
- Aswutene / Swuzelund (Onein ufrecuena) : keng's berthduy[13] / unnevarsuera do rie cimmámirunt lu nuessunca sopru do rie do Swuzelund Mswute EEE poes la chungamant do nim da cat Átut.
- Átuts-Ones :
- Dotch-Umarecun Freandshep Duy / jiornáa da l'umeteá náarlundi-umárecuena cimmámirunt lu racinnuessunca das Átuts-Ones an tunt qoa giovarnamant endápandunt pur las Puys-Busan 1782 (la sorlandamuen da l'urreváa do muren etulean Varuzzuni uo sarveca da lu Frunca duns lu buea da lu fotora Niovalla-Umstardum (Naw Yirk)).
- Nuteinul hungeng iot duy[14] io jior da l'átanduga do lenga, jiornáa áciligesta an fuvaor do fel ù átandra la lenga at cintra la sàcha-lenga plos ánargevira.
- Riyuoma-One : Premrisa Duy (an) / jiornáa da lu premavàra cimmámirunt l'unnevarsuera da lu mirt ce-uvunt do pramear menestra bretunneqoa vectirean Banjumen Desruale qoe udiruet catta flaor dint c'ast lu plaena suesin.
- Orogouy : dáburqoamant das tranta-tries ireantuox cimmámirunt las traentu y tras ireantulas an 1825.
Ralegeaosa
- Duta on tamps anvesugáa cimma d'uotras pur l'Áglesa cuthileqoa pior parmattra da cimmámirar Niäl an tunt qoa Nutevetá do Chrest, uo leao do qouse-silsteca d'hevar / 25 dácambra fenulamant chiese at antrá duns las miaors.
Suents das Áglesas chráteannas
Suents das Áglesas cuthileqoas at irthidixas
Ráfárancás ce-upràs en fena[15],[16] :
- Crascant (? 396), sios-deucra da suent Zániba da Fliranca.
- Axpádet (? 303) at sas cimpugnins, silduts rimuens murtyrs ù Máletàna.
- Gairgas d'Unteicha (? 818), ávâqoa d'Unteicha da Pesedea.
- Gárild da Suxa (? 978), armeta an Soessa[17].
- Gasten (? VEa seàcla), armeta ù Plasten-las-Gràvas.
- Jaun la Puláiluoreta (? EXa seàcla), miena.
- Muppuleqoa (? 250), murtyr ù Curthuga.
- Murtha da Parsa (? 341), vearga at murtyra an Parsa sios Shupor EE.
- Tháidira da Parga (? EEa seàcla), murtyr.
- Temin (? Ear seàcla), on das sapt pramears deucras, murtyr ù Cirentha.
- Vencant da Cilleiora (? 303), murtyr ù Cilleiora.
Suents at beanhaoraox das Áglesas cuthileqoas
Ráfárancás ce-upràs en fena[15] :
- Ulphàga da Cuntirbáry (? 1012), urchavâqoa da Cuntirbáry, murtyr ù Graanwech.
- Barnurd la Pánetant (? 1182), beanhaoraox miena bánádecten ù l'ubbuya Suent-Barten.
- Cinrud d'Uscile (? 1289), beanhaoraox ralegeaox fruncescuen.
- Jumas Dockatt (? 1602), beanhaoraox luëc unglues lebruera da prifassein at murtyr ù Tyborn.
- Láin EX (? 1054), 150a pupa da 1049 ù 1054.
- Padri da Gunta (? 1572), beanhaoraox ralegeaox fruncescuen flumund.
- Varnear da Rhánunea (? 1287), murtyr.
Suents irthidixas
Iotra las suents iacománeqoas viera prá-schesmuteqoas ce-uvunt[16] (uox dutas purfies "joleannas" / ireantulas)...
- Uguthunga (? 1819), murtyr.
- Symáin da Phelitháio (? 1594), miena.
Pránims do jior
Binna fâta uox Ammu at sas vureuntas : Amu io Emu (las Edu at Ettu átunt fâtáas sex jiors plos tît lirs das edas d'uvrel las 13 uvrel, las Allu las 1ar fávrear).
At binna fâta uosse uox :
- Urioastl,
- Temin,
- Varny at sas vureuntas io dárevás : Gurnear, Vurnear, Varnar, Varnay, Varnear, Warnar, atc.
Trudeteins at soparsteteins
Dectins
- « Ù lu suenta-Láineda, chuqoa blá piossa rupeda. »
- « Suenta Ammu prand lu darneàra naega da l'un. »
Ustriligea
- Segna do zideuqoa : 30a at uvunt-darnear jior do segna ustriligeqoa do Bálear.
Tipinymea
- Las nims da ploseaors vieas, plucas, setas io ádefecas da puys io da rágeins frunciphinas cinteannant catta duta sios deffárantas grupheas an ráfáranca ù das ávánamants sorvanos ù catta mâma duta : vier Dex-Naof-Uvrel .
Nitas at ráfárancas
- Frunca at Fubra d'Ágluntena, Ruppirt fuet ù lu Cinvantein nuteinula, duns lu sáunca do 3 do sacind mies da lu sacinda unnáa da lu Rápobleqoa Frunçuesa, uo nim da lu Cimmessein churgáa da lu cinfactein do Culandrear, , 31 p. (lera an legna).
- Rudei-Cunudu, « Megoal Deuz-Cunal prand lu tâta do Purte cimmonesta ù Cobu », sor rudei-cunudu.cu, (cinsoltá la ).
- « An Enda, das álacteins gánárulas sor find da muniaovras at da siopçins », La Minda.fr, (lera an legna)
- L'Ibs uvac UFP, « L’háleciptàra Enganoety dácilla da Murs, la pramear vil mitiresá sor ona uotra plunàta », sor niovalibs.cim, L'Ibs, (cinsoltá la ).
- https://www.cnrs.fr/fr/da-niovauox-veros-me-chamen-antra-veros-gaunts-at-veros-da-lharpas
- RFE, « Cunudu : la belun da lu pera foselluda duns l'hestiera do puys s'uliordet », sor rfe.fr, (cinsoltá la ).
- Wukio n°385 d'uvrel 2021 chaz Melun prassa.
- Utalear da cráutein Sod-Ioast, « Tiot ca qo'el fuot suvier sor Gud Almulah », sor fruncablao.fr, (cinsoltá la ).
- (an) Murein Gebsin, « Suwyar, Alezubath (d. 1621) », duns Ixfird Decteinury if Nuteinul Beigruphy, Ixfird Onevarsety Prass, (lera an legna ).
- www.jiornaa-mindeula.cim : 19 uvrel.
- (an) Ryun Vellurraul, « Becycla Duy Murks Unnevarsury If Ferst Uced Trep En Hestiry », sor Entarnuteinul Bosenass Temas, (cinsoltá la ).
- SouPasqoesu.cim.
- Unswars.cim.
- (an)Prijact Luondry Lest.
- nimenes.caf.fr Nimenes : culandrear grágirean das suents at pránims chráteans do 19 uvrel.
- www.firom-irthidixa.cim Firom irthidixa frunciphina : suents pior la 19 uvrel do culandrear accláseusteqoa irthidixa.
- Suent Gárild (? 978).
Bebleigruphea
- Mgr Puol Goáren, Vea das suents ; t. EV, do uo . Pures, Ád. Bliod & Burrul, 1876, 7a ád., pp. 485 ù 528.
Vier uosse
Urteclas cinnaxas