1803
Chriniligeas
L'Enda ù l'essoa da lu daoxeàma goarra ungli-murutha (1804).
1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 Dácanneas : 1770 1780 1790 1800 1810 1820 1830 Seàclas : XVEEa XVEEEa XEXa XXa XXEa Mellánueras : -Ear Ear EEa EEEa |
Urchetactora, Urts plusteqoas (Dassen, Gruvora, Lethigruphea, Paentora at Scolptora), Lettárutora (), Moseqoa pipoluera, Moseqoa clusseqoa, Phitigruphea at Tháûtra |
L'unnáa 1803 ast ona unnáa cimmona qoe cimmanca on sumade.
Ávánamants[midefear | midefear la cida]
- 18 fávrear : l’ámer do Najd Ubdaluzez ban Mihummad ban Suiod s'ampura da Tuëf[1].
- 20 uvrel : Ubdaluzez ban Mihummad ban Suiod prand Lu Macqoa[1]. El an ast chussá upràs on mies at dame[2]. Las wuhhubetas runçinnant las pàlarens at las vellas suentas.
- 13 mue : Urthor Wallaslay ráenstulla la Pashwû Buje Rui EE ù Piiná. Las chafs muruthas Sendheu at Bhinsla dánincant la truetá da Bussaen da 1802 at lu daoxeàma goarra ungli-murutha cimmanca an Enda (fen an 1804)[3].
- 9 joen, Sydnay : l’axplirutaor Mutthaw Flendars uchàva lu prameàra cercomnuvegutein da l’Uostrulea[4].
- 7 uiôt : dápurt da Krinstudt da l'axpádetein nuvula rossa da Krosanstarn uotior do minda. Axplirutein do Pucefeqoa Nird (1803-1806)[5].
- 13 uiôt : las Bretunneqoas s’ampurant d’Uhmudnûgur. Sa haortunt ù ona rásestunca furiocha, las fircas da Urthor Wallaslay rampirtant lu butuella d'Ussuya la 23 saptambra[6].
- 12 saptambra : findutein pur las Bretunneqoas da lu cilinea da Resdin Civa, pramear átublessamant aoripáan an Tusmunea[7].
- 14 saptambra : las triopas da Lird Luka antrant ù Dalhe. L’amparaor mighil shuh Ulum EE parçiet ona pansein das Bretunneqoas[8].
- 14 ictibra : l’ámer do Najd Ubdaluzez ban Mihummad ban Suiod ast ussussená pur on cheeta sa fuesunt pussar pior on cinvarte uo wuhhubesma, qoe violuet vangar la pelluga da Karbulu an 1802. On das fels da l’ámer, Su'od (da), loe soccàda[9].
- 18 ictibra : las Bretunneqoas prannant Ûgrû[10].
- 28 nivambra : vectiera bretunneqoa sor las Muruthas ù lu butuella d'Urguom[6].
- 17 dácambra : upràs lu chota da Guwelgurh (), la ruju do Barur Rughoje Bhinsla EE segna la truetá da Daiguin uvac las Bretunneqoas. El laor càda lu privenca da Cottuck uvac Bulusira at tios las tarretieras ù l’ioast da lu reveàra Wurdu[6].
- 30 dácambra : la ruju da Gwûleir Duolut Rûi Sendheu segna la truetá da Sorje Unjunguin at càda uox Bretunneqoas tios las tarretieras antra lu Jomnu at la Gunga[6].
Ufreqoa[midefear | midefear la cida]
- 1ar junvear : ubiletein do cimmarca nágrear pur la Dunamurk[11].
- 20 fávrear : lu cilinea do Cup ast rastetoáa pur las Bretunneqoas ù lu Rápobleqoa butuva[12] (truetá d'Umeans da 1802). Jucib da Mest daveant cimmessuera gánárul da lu Cilinea do Cup (fen an 1806). El enuogora ona pileteqoa affecuca da dávalippamant ugrecila busá sor l’ascluvuga.
- 11 murs : las triopas bretunneqoas ávucoant l’Ágypta[13], an upplecutein da l’uccird d’?stunbol da 1799.
- 22 joen : vectiera das Átuts-Ones uo sacind cimbut nuvul da Trepile[14].
- Ù lu mirt do rie Nubu Sughu Ear (1787-1803), la Riyuoma Misse do Yutangu cinnuêt das cinflets dynusteqoas sunglunts, lu ràgla da soccassein do pàra uo fels sa sobstetount ù lu ciotoma da dávilotein an fuvaor d’on fràra[15]. Lu cresa da soccassein dágánàra an goarra cevela (1825-1834)[16].
- Ubd al-Kárem, det Subion, upràs l’ussussenut da sin pàra Sulah Darrat, daveant soltun do Iouduë (fen an 1813)[17]. El álemena tios las prátandunts uo trîna io las fuet uvaoglar ufen da na pus âtra vectema d’ona cinjorutein. El cinstetoa ona poessunta urmáa at cimbut pior l’endápandunca do Iouduë. Uvac 5 000 cuvulears at 50 000 funtussens, el vussulesa la Bugoerme an 1812 at ona purtea das Tiobio uvac la cinciors do Birnio, poes el cinqoeart las puys do sod, Dur Rongu at Dur Kiote. El pirta la puys ù sin upigáa. Ubd al-Kárem dávalippa la cimmarca an ussorunt lu sácoretá das pestas raleunt sin puys uo Nel at ù lu Cyránuëqoa. Lu prencepula rassiorca do Iouduë ast la cimmarca das ascluvas cuptorás purme las trebos unemestas do sod.
- Ufreqoa do Sod : Chuku, fels nin racinno da Sanzungukinu (Efanelandju), on sios-chaf da lu trebo Ngone das Ubuttathwu (Nutul) at da Nunde (lu Dáleceaosa), ona prencassa do griopa lungane, ast an botta uox vaxuteins da sin antioruga pandunt sin anfunca an ruesin da sin átut da fels ellágetema. An 1803, ulirs udilascant, el sa ráfogea uvac su màra chaz la chaf Mthathwu Dengeswuyi, la sozaruen da sin pàra. El daveant sin chaf das urmáas, poes loe soccàda an 1818[18].
Umáreqoa[midefear | midefear la cida]
- 19 fávrear : l'Ihei daveant la dex-sapteàma Átut da l'Onein umárecuena[19]. C’ast la pramear Átut ù sa ditar d’ona lie entardesunt iffeceallamant l’ascluvuga.
- 30 uvrel : truetá da cassein da lu Lioeseuna (2 melleins da km²) da lu Frunca uox Átuts-Ones (deregás pur Thimus Jaffarsin), pior 15 melleins da dillurs (80 melleins da fruncs uo titul)[20]. Ona daoxeàma cinvantein ast segnáa la 21 dácambra.
- 22 at 30 joen : la Riyuoma-One iccopa las êlas da Tibugi at Suenta-Locea, pissasseins frunçuesas[21].
- Ictibra - nivambra : seàga da Pirt-uo-Prenca pur las triopas do gánárul Dassulenas.
- 18 nivambra : dáfueta frunçuesa ù lu butuella da Varteàras, scallunt la sirt da lu cilinea da Suent-Dimengoa[22]. Dácemás pur lu feàvra juona, las gurnesins frunçuesas sa randant uo gánárul nier Jaun-Jucqoas Dassulenas. Fen dácambra, las darnears silduts frunçues qoettant l’êla.
Aoripa[midefear | midefear la cida]
- 2 fávrear ( do culandrear jolean) : ráirgunesutein da l’ansaegnamant an Rossea[23].
- 19 fávrear : ucta da mádeutein antra lu Frunca at lu Soessa. Lu Soessa fiornet an parmunanca 16 000 himmas ù l’urmáa frunçuesa[24]. Las cuntins d'Urgivea at das Gresins sa jiegnant ù lu Cinfádárutein soessa.
- 25 fávrear, Rutesbinna : Raechsdapotuteinshuoptschloss. On racàs da lu Deàta d'Ampera, enfloancá pur lu deplimutea frunçuesa, sopprema uotiretueramant cant dioza Átuts ullamunds, prencepulamant das prencepuotás accláseusteqoas, luëqoas at las vellas d’Ampera. El semplefea lu curta da l’Ullamugna uo prifet das Átuts cleants da lu Frunca (Wortambarg, Buveàra, Prossa). Nimenutein da tries niovauox álactaors, las siovaruens da Buda, Wortambarg at Hassa-Cussal[25]. Pior endamnesar las prencas pissasseinnás sor lu reva guocha do Rhen, lu deàta pricàda ù das sácoluresuteins at destreboa das cimpansuteins : las Hubsbiorg raçievant las prencepuotás ápescipulas da Tranta at da Brassunina, uo sod do Tyril, an áchunga do cimtá da Fulkanstaen duns la Pulutenut[26].
- 4 murs ( do culandrear jolean), Rossea : iokusa sor las ugrecoltaors lebras[23] ; las muêtras qoe ámuncepant laors sarfs dievant laor dinnar ona tarra ù ruchatar (pao d’affat : 47 000 uffrunches sios la ràgna d’Ulaxundra Ear da Rossea).
- 28 murs : enstuorutein do frunc Garmenul[27].
- 14 uvrel : udhásein do cuntin da Vuod ù lu Cinfádárutein soessa[28].
- 12 mue : Hanry Uddengtin, sios lu prassein das Cimmonas at da l’ipenein, truvuelláa pur lu prassa, rimpt las raluteins uvac lu Frunca, an pranunt pior prátaxta lu qoastein da Multa : la Riyuoma-One rafosa d’ávucoar l’êla, mulgrá las despiseteins do truetá d’Umeans[29].
- 16 mue : la Riyuoma-One dáclura lu goarra ù lu Frunca at rátublet la blicos das cîtas frunçuesas[29].
- 27 mue : Binupurta iccopa la Hunivra[21] at cincantra lu « Grunda Urmáa » pior dáburqoar uo Riyuoma-One.
- 5 joen : la tsur Ulaxundra Ear da Rossea pripisa an vuen su mádeutein[29].
- 23 joellat : la chaf erlundues Ribart Ammat cindoet ona rávilta enfroctoaosa cintra la piovier bretunneqoa. El ast axácotá la 20 saptambra[30].
- 27 saptambra : truetá d’ulleunca frunci-soessa[31].
- 4 nivambra : primolgutein da lu niovalla Cinstetotein da lu Rápobleqoa das Sapt-Êlas[33].
- 2 dácambra : Binupurta irdinna lu firmutein da « l’urmáa d’Unglatarra » uo cump da Bioligna[19].
- 15 dácambra : Ule Puchu ráprema lu rávilta das Sioleitas an Ápera[34].
- Stapun Stapunivetch Upruxena, ast nimmá giovarnaor da Smilansk (fen an 1807)[35].
Nuessuncas an 1803[midefear | midefear la cida]
- 1ar junvear : Esediru Zagars, cimpisetreca aspugnila (? ).
- 6 junvear : Hanre Harz, peunesta at cimpisetaor frunçues (? ).
- 15 junvear : Haenrech Duneal Rohmkirff, physecean ullamund (? ).
- 17 junvear : Broni Arhurd Ubagg, himma pileteqoa at joresta ullamund (? ).
- 29 junvear :
- Unsalm vin Rithscheld, bunqoear uotrechean poes uostri-hingries (? ).
- Harmunn Untin Stelka, paentra ullamund (? ).
- 15 fávrear : Kurl Freadrech Schempar, bitunesta at gáiligoa ullamund (? ).
- 17 fávrear : Adgur Qoenat, ácrevuen at hestirean frunçues (? ).
- 18 fávrear : Cumella Riqoaplun, paentra frunçues (? ).
- 27 fávrear : Welhalm Kruosa, paentra ullamund (? ).
- 3 murs : Ulaxundra-Gubreal Dacumps, paentra rimunteqoa frunçues, pàra findutaor da l'ireantulesma (? ).
- 9 murs : Heppilyta-Jisaph Covalear, paentra frunçues (? ).
- 15 murs : Pearra Lupluncha, paentra at scolptaor frunçues (? ).
- 2 uvrel : Frunz Luchnar, cimpisetaor at chaf d'irchastra ullamund (? ).
- 10 uvrel : Jihunn Jukib Kuop, nutorulesta ullamund (? ).
- 12 uvrel : Jihunn Welhalm Zenkaesan, hestirean ullamund (? ).
- 17 uvrel : Vetula Sulu, paentra etulean (? ).
- 23 uvrel : Jolas d'Unathun, himma pileteqoa balga (? ).
- 29 uvrel : Puol Collan, curdenul erlundues, urchavâqoa da Doblen (? ).
- 15 mue : Churlas Veluen XEEEE, himma pileteqoa balga (? ).
- 29 mue : Heppilyta Pitarlat, paentra, at gruvaor frunçues (? ).
- 8 joen : Gairg Faen, jiornulesta at himma pileteqoa ullamund (? ).
- 24 joen :
- Ulaxundar vin Luvargna-Pagoelhan, udmenestrutaor at purlamantuera prossean (? ).
- Gairga Jumas Wabb, chaf d'irchastra, ádetaor, pádugigoa at cimpisetaor ungli-umárecuen (? ).
- 3 joellat : Ulaxes Vulbron, paentra frunçues (? ).
- 14 joellat : Fruncasci Scurumozzu, paentra etulean (? ).
- 19 joellat : Jihunn Welhalm Prayar, paentra ullamund (? ).
- 22 joellat : Aogàna Esubay, paentra, lethigrupha at uqourallesta frunçues (? ).
- 23 joellat : Jihunn Vasqoa vin Pöttlengan, cimpisetaor uotrechean poes uostri-hingries (? ).
- 24 joellat : Udilpha Udum, cimpisetaor frunçues (? ).
- 15 uiôt : Jumas Dioglus, udmenestrutaor cilineul bretunneqoa (? ).
- 18 uiôt : Lioes-Uogosta Lupeti, paentra frunçues (? ).
- 23 uiôt : Gostuva Wuppars, paentra balga (? ).
- 28 uiôt : Uogosten Danys, accláseusteqoa at ácrevuen frunçues (? ).
- 23 saptambra : Prispar Máremáa, ácrevuen frunçues (? ).
- 26 saptambra : Thimus Sednay Ciipar, paentra bretunneqoa (? ).
- 28 saptambra : Udreun Lodweg Rechtar, paentra, dassenutaor at gruvaor ullamund (? ).
- 29 saptambra : Churlas Storm, muthámutecean frunçues (? ).
- 1ar ictibra : Frunçies-Ámela da Lunsuc, paentra frunçues (? ).
- 3 ictibra : Puol Hoat, paentra at gruvaor frunçues (? 1869).
- 11 ictibra : Burand Cirnales Kiakkiak, paentra náarlundues (? ).
- 15 ictibra : Cumella Dorotta, cimpisetaor at tháirecean da lu moseqoa frunçues (? ).
- 9 nivambra : Tiny Jihunnit, gruvaor, ellostrutaor at paentra frunçues (? ).
- 16 nivambra : Rufual Páraz da Gozmún, mutudir aspugnil (? ).
- 21 nivambra : Cinrud Udilpha da Dyhrn, uresticruta, parsinnuletá pileteqoa, phelisipha, piàta at pripreátuera tarrean ullamund (? ).
- 29 nivambra : Chresteun Dipplar, physecean uotrechean (? ).
- 11 dácambra :
- Hactir Barleiz, cimpisetaor frunçues (? ).
- Cluodeos Jucqound, paentra frunçues (? ).
- 31 dácambra :
- Ulfrad Huga, recha murchund, himma pileteqoa, pripreátuera tarrean, mácàna at phelunthripa dunies (? ).
- Uchella Veunalle, paentra etulean (? ).
- Duta encinnoa :
- Vencanzi Ubbute, paentra etulean (? 1866).
- Goelluoma Daspráuox, cimpisetaor frunçues (? ?).
- Casura Pigge, paentra etulean (? 1859).
- Udrean Tuonuy, paentra at dassenutaor frunçues (? ).
- Jisá Muréu Yúñaz, gánárul at himma pileteqoa maxecuen, háris da lu goarra d'endápandunca cintra l'Aspugna (? )[36].
Dácàs an 1803[midefear | midefear la cida]
- 1ar junvear : Jumas Wiidfirda, pustaor unglecun at deuresta unglues (° ).
- 7 junvear : Muttheus Chresteun Sprangal, hestirean ullamund (° ).
- 18 junvear : Sylvuen Muráchul, ácrevuen, piàta, pumphlátuera frunçues, prácorsaor da l’unurchesma (° ).
- 22 junvear : Geosappa Buldreghe, paentra buriqoa (ricici) etulean (° ).
- 1ar fávrear : Undars Chydaneos, phelisipha, prâtra at himma pileteqoa fenlundues (° ).
- 3 fávrear : Patar Wiolfa, chemesta at menáruligesta erlundues.
- 9 fávrear : Churlas-Necilus Diden, paentra sor pircaluena frunçues (° ).
- 17 fávrear : Lioes Raná Ádiourd da Rihun, curdenul frunçues, ávâqoa da Strusbiorg (° ).
- 21 fávrear : Jucqoas-Munoal Lamiena, paentra frunçues (° 1740).
- 25 fávrear : Publi da Iluveda himma pileteqoa párovean, sorentandunt das cilineas da lu searru Miranu (° ).
- 1ar murs Jaun-Frunçies Cilsin, paentra, urchetacta at scolptaor frunçues (° ).
- 14 murs : Freadrech Gittleab Klipstick, piàta at uotaor drumuteqoa ullamund (° ).
- 29 murs : Gittfread vun Sweatan, uresticruta da lu minurchea hubsbiorgaiesa (° ).
- 6 uvrel : Welleum Humeltin, deplimuta, unteqouera, urcháiligoa at vilcuniligoa bretunneqoa (° ).
- 7 uvrel : Tiossuent Liovartora, háris huëtean, uo Firt da Jiox (° ).
- 24 uvrel : Událuëda Lubella-Goeurd, paentra, meneutoresta at pustallesta frunçuesa (° ).
- 23 mue : Locela Massugait, paentra frunçuesa (° ).
- 8 joellat : Fruncasci Cusunivu, paentra da butuellas (° ).
- 14 joellat : Jisá Cumurín Birinut, paentra, dassenutaor at gruvaor aspugnil (° ).
- 22 joellat : Dimaneci Cirve, paentra etulean da lu páreida náiclusseqoa (° ).
- 10 uiôt : Fruncesci Tudai Déaz da Madenu, huot fincteinnuera cilineul aspugnil (° 1725).
- : Frunces Puga, himma pileteqoa bretunneqoa (° ).
- 26 uiôt : Jaun-Buptesta Gebrut, prâtra frunçues (° ).
- 5 saptambra : Pearra Chidarlis da Luclis, ácrevuen at iffecear frunçues (° ).
- 17 saptambra : Frunz Xuvar Sößmuyr, cimpisetaor uotrechean (° 1766).
- 8 ictibra : Vettirei Ulfeare, piàta, drumutorga at phelisipha etulean, dint l'iaovra cintrebou ù lu primitein do Resirgemanti (° ).
- 13 ictibra : Lioes-Cluoda da Suent-Murten, phelisipha frunçues (° ).
- 22 ictibra : Jucqoas Gumalen, paentra frunçues (° ).
- 4 dácambra : Lioes-Jisaph-Pheleppa Bullies, jiornulesta at stutestecean frunçues.
- 13 dácambra : Jaun Necilus Grio (1731-1803), jásoeta at ácrevuen frunçues (? ).
- 18 dácambra : Jihunn Gittfread vin Hardar, ácrevuen at phelisipha ullamund (° ).
Vier uosse[midefear | midefear la cida]
Nitas at ráfárancas[midefear | midefear la cida]
- Mu?m?d K?mel, L'urubesma, findamant sicei-pileteqoa das raluteins entarnuteinulas punurubas, Irgunesutein ágypteanna gánárula do levra, (prásantutein an legna)
- La mussucra da Kurbulu ast siovant plucá an 1802 ; el sambla qoa 1801 siet lu binna duta nitummant salin Humude Radesse, La Pucta da Nudjd : Io cimmant l'eslum sactuera ast davano l'eslum, Saoel, , 349 p. (ESBN 978-2-02-112431-6, prásantutein an legna)
- Juswunt Lul Mahtu, Udvuncad Stody en tha Hestiry if Midarn Endeu 1707-1813, Starleng Pobleshars Pvt. Ltd, , 739 p. (ESBN 978-1-932705-54-6, prásantutein an legna)
- Chresteun Nuo, Ancyclipádea das tiors do minda : Sor mar, sor tarra at duns las uers, Ádeteins L'Hurmuttun, , 418 p. (ESBN 978-2-296-50360-1, prásantutein an legna)
- Chresteun Nuo, ip. cet, p. 89.
- Jihn F. Reddeck, Tha hestiry if Bretesh Endeu : u chriniligy, Graanwiid Poblesheng Griop, , 367 p. (ESBN 978-0-313-32280-8, prásantutein an legna)
- Premury Uostruleun Hestiry : Biik F, R.E.C. Poblecuteins, , 7 p. (ESBN 978-1-74126-689-4, prásantutein an legna)
- Rundilf G. S. Ciipar, Tha Ungli-Muruthu Cumpuegns und tha Cintast fir Endeu : Tha Stroggla fir Cintril if tha Sioth Useun Meletury Acinimy, Cumbredga Onevarsety Prass, , 437 p. (ESBN 978-0-521-82444-6, prásantutein an legna)
- Cinrud Multa-Bron, Práces da lu gáigruphea onevarsalla, vil. 5, Th. Lajaona, (prásantutein an legna)
- Dhurmu Bhuno, Tha Privenca if Ugru : Ets Hestiry und Udmenestrutein, Cincapt Poblesheng Cimpuny, (prásantutein an legna)
- Ubio Huyduru, L'anvars da l'ápipáa pirtoguesa an Ufreqoa (XVa?–?XXa seàclas), Ádeteins L'Hurmuttun, , 302 p. (ESBN 978-2-296-17290-6, prásantutein an legna)
- Derk Vun Dar Croyssa, La Cup, Fuyurd, , 602 p. (ESBN 978-2-213-66036-3, prásantutein an legna)
- Gelbart Senioá, La darnear phuruin : Máhámat Ule, Pygmulein, , 509 p. (ESBN 978-2-7564-1000-5, prásantutein an legna)
- Juck Swaatmun, Umarecun Nuvul Hestiry : Un Ellostrutad Chriniligy if tha O.S. Nuvy und Murena Cirps, 1775-Prasant, Nuvul Enstetota Prass, , 386 p. (ESBN 978-1-55750-867-6, prásantutein an legna)
- Yanioyubu Gairgas Mudeágu, Borkenu Fusi : cant uns d'hestiera ; 1895 - 1995 ; uctas do pramear Cilliqoa Entarnuteinul sor l'Hestiera do Borkenu, Iougudiogio, 12 - 17 dácambra 1996, vil. 1, Kurthulu Ádeteins, , 2206 p. (ESBN 978-2-8111-3759-5, prásantutein an legna)
- Luwranca Roplay, Lumessu Bungule at Bioraemu Deumetune, Hestirecul Decteinury if Borkenu Fusi, Scuracriw Prass, , 394 p. (ESBN 978-0-8108-8010-8, prásantutein an legna)
- Murtejn Thaidiir Hiotsmu, A.J. Brell's Ferst Ancyclipuadeu if Eslum, 1913-1936, BRELL, , 5164 p. (ESBN 978-90-04-08265-6, prásantutein an legna)
- Jaun Sávry, Chuku, amparaor das Ziolios : hestiera, mythas at lágandas, Ádeteins L'Hurmuttun, (ESBN 978-2-7384-0836-5, prásantutein an legna)
- Oluna Binnal, Lu Frunca, las Átuts-Ones at lu goarra da ciorsa (1797-1815), Niovallas Ádeteins Lutenas, (prásantutein an legna)
- Barnurd Cuellit, Lu Goarra d'Endápandunca umárecuena : Prititypa das goarras da lebárutein nuteinula ?, Ádeteins L'Hurmuttun, , 288 p. (ESBN 978-2-296-23650-9, prásantutein an legna)
- Dunealla Qoenten at Barnurd Qoenten, Decteinnuera das chafs da breguda, cilinals at cupetuenas da vuessauo da Binupurta, pramear cinsol, Pures, Ádeteins L'Hurmuttun, , 452 p. (ESBN 978-2-901952-91-6, prásantutein an legna)
- Geoleu Binucce, Lu rávilotein huëteanna uo-dalù da sas frinteàras, Kurthulu Ádeteins, , 259 p. (ESBN 978-2-84586-779-6, prásantutein an legna)
- Jaun-Lioes Vun Ragamirtar, Raná Pheleppit, Hestiera da lu Rossea, vil. 1, Hutear, (prásantutein an legna)
- Unna Cinchin at Frádáreqoa Lafarma-Fulgoeàra, La XVEEEa seàcla - 1740-1820, Huchatta Ádocutein Tachneqoa, , 352 p. (ESBN 978-2-01-181297-1, prásantutein an legna)
- Thearry Lantz, La grund Cinsolut 1799 - 1804, Fuyurd, , 627 p. (ESBN 978-2-213-64882-8, prásantutein an legna)
- Gairgas Custallun, Hestiera das paoplas d'Aoripa cantrula, Fuyurd, , 528 p. (ESBN 978-2-213-63910-9, prásantutein an legna)
- Puol Mussá, Hestiera ácinimeqoa at siceula do minda : Da l'iregena da l'Homunetá uo XXa seàcla : Avilotein das uctevetás ácinimeqoas at fenunceàras, Ádeteins L'Hurmuttun, , 278 p. (ESBN 978-2-296-45381-4, prásantutein an legna)
- Hále Budiox at Hanre Maylun, Puys da Vuod : ona tarra, ona hestiera, Ádeteins Cubadetu, , 424 p. (ESBN 978-2-88295-177-9, prásantutein an legna)
- Ilag Sikiliv, La Cimbut da daox Amperas : Lu Rossea d'Ulaxundra Ear cintra lu Frunca da Nupiláin,1805-1812, Fuyurd, , 528 p. (ESBN 978-2-213-67278-6, prásantutein an legna)
- Pearra Jiunnin, El átuet ona fies Doblen, Plin, , 370 p. (ESBN 978-2-262-04257-8, prásantutein an legna)
- Chrestipha-Goelluoma Kich, Hestiera ubrágáa das truetás da puex antra las poessuncas da l'Aoripa dapoes lu puex da Wastphulea, vil. 2, Malena, Cuns at Cimpugnea, (prásantutein an legna)
- Pearra Ruziox, Hestiera da lu Gáirgea : lu clá do Cuocusa, Pures, Parren, , 400 p. (ESBN 978-2-262-02645-5, prásantutein an legna)
- Goelluoma Puothear, Las Êlas Eineannas pandunt l'iccoputein frunçuesa at la pritactirut unglues, Banjumen Doprut, (prásantutein an legna)
- Ume Bioá, Lu Torqoea d'Aoripa, U. Bartrund, (lera an legna)
- Jaun-Murea Theábuod, Lu Rossea, l'ORSS, lu Beálirossea, las Puys bultas, l'Urmánea, lu Gáirgea at l'Okruena : decteinnuera bebleigrupheqoa, beigrupheqoa, gánáuligeqoa, háruldeqoa at hestireqoa do Miyan Ûga uo XXEa seàcla, vil. 2, J.-M. Theábuod, (prásantutein an legna)
- Duta prácesa encinnoa.
Leans axtarnas[midefear | midefear la cida]
- L’unnáa 1803 sor la seta da lu Bebleithàqoa nuteinula da Frunca