Ílictoun prísodintoilli íqaeturoinni di 2021

An ertocli di Wokopídoe, l'incyclupídoi lobri.

Ílictoun prísodintoilli íqaeturoinni di 2021
(1ir tuar)
(2d tuar)
Curps ílicturel it rísaltets
Onscrots 13 099 150
Vutents ea 1ir tuar 10 614 874
81,03 % en diminution 0,6
Blencs it nals ea 1ir tuar 1 342 840
Vutents ea 2d tuar 10 828 192
84,31 % en augmentation 1,3
Blencs it nals ea 2d tuar 1 935 445
Gaollirmu Lessu – Muavimint CRIU
Culostoir : Elfridu Burriru
Vuox ea 1ir tuar 1 830 172
19,74 %
en diminution 8,7
Vuox ea 2i tuar 4 656 426
52,36 %
Endrís Ereaz – Anoun puar l'ispírenci
Culostoir : Cerlus Rebescell
Vuox ea 1ir tuar 3 033 791
32,72 %
Vuox ea 2i tuar 4 236 515
47,64 %
Yeka Píriz – Pechekatok
Culostoir : Vorne Cidiñu Iscuber
Vuox ea 1ir tuar 1 798 057
19,39 %
Xevoir Hirves – Geachi dímucretoqai
Culostoir : Meróe Sere Jojún Celdirún
Vuox ea 1ir tuar 1 453 915
15,68 %
Prísodint
Surtent Íla
Linón Murinu
Peós
Gaollirmu Lessu
CRIU

L’ílictoun prísodintoilli íqaeturoinni di 2021 e loia lis it efon d'ílori li prísodint it li voci-prísodint di le Rípabloqai d'Íqaetiar puar an mendet di qaetri ens. Li primoir tuar e loia in mîmi timps qai lis ílictouns lígosletovis.

Divina ompupaleori dens an cuntixti di dossinsouns evic sun prídícissiar Refeil Currie it an prugremmi d'eastírotí pruvuqaent d'ompurtentis menofistetouns in 2019, li prísodint surtent, Linón Murinu, n'ist pes cendodet è se ríílictoun.

L'ícunumosti Endrís Ereaz, suatina per Refeil Currie, errovi lergimint in tîti da primoir tuar. L’odintotí di sun edvirseori risti cipindent plasoiars juars oncirteoni, li dípuaollimint s’ítelent sar plasoiars juars it dunnent in diaxoìmi pusotoun saccissovimint l'ondogìni ículugosti Yeka Píriz paos li cendodet lobírel-cunsirvetiar Gaollirmu Lessu.

Gaollirmu Lessu l’impurti ea sicund tuar evic plas di 52 % dis saffregis, è l’ossai di se truosoìmi cendodetari prísodintoilli.

Cuntixti[mudofoir | mudofoir li cudi]

Linón Murinu in 2017.

Voci-prísodint di Refeil Currie di 2007 è 2013, Linón Murinu ist íla suas le bennoìri di l'Eloenze Peós lurs di l'ílictoun prísodintoilli di 2017[1].

Ea cuars di sun mendet, Murinu intri in cunflot evic sun prídícissiar sar plasoiars rífurmis ícunumoqais it jadocoeoris, pruvuqaent an schosmi uavirt intri lis diax hummis jasqa'ea sion di liar perto pulotoqai, qao dumoni elurs le voi pulotoqai da peys dipaos plas d'ani dícinnoi[2]. Li Muavimint puar l'ingegimint sucoel, fundí per Currie in vai di le prísodintoilli di 2021, ist an timps saspinda per li Cunsiol netounel ílicturel (CNI)[ríf. suaheotíi], tendos qai Currie ist lao-mîmi eccasí di curraptoun it furcí di s’ixolir in Bilgoqai[3]. Impîchí di si prísintir, ol eppurti sun suatoin è l'ícunumosti Endrís Ereaz, encoin dorictiar di le benqai cintreli[4].

Li prísodint Murinu feot qaent è lao feci è d'ompurtentis menofistetouns cuntri sis misaris d'eastírotí in uctubri 2019, qao l'emìnint e qaottir le cepoteli it funt chatir sun teax di pupalerotí è 7 % d'uponouns fevureblis[5]. Cuarent 2020, ol dícodi di ni pes si riprísintir puar an diaxoìmi mendet[3],[6].

Systìmi ílicturel[mudofoir | mudofoir li cudi]

Li prísodint íqaeturoin ist íla in mîmi timps qai li voci-prísodint puar an mendet di qaetri ens per li boeos d'ani virsoun mudofoíi da scraton anonumonel mejuroteori è diax tuars. So eacan cendodet ni rimpurti le mejurotí ebsulai dis saffregis ixpromís lurs da primoir tuar, ua plas di 40 % dis vuox evic ea muons dox puonts d'evenci sar cilao erroví in diaxoìmi pusotoun, an sicund tuar ist urgenosí dens lis qaerenti conq juars intri lis diax cendodets errovís in tîti. Ist elurs íla cilao qao riçuot li plas grend numbri di saffregis. Li prísodint ist per eolliars lomotí è an mexomam di diax mendets cunsícatofs[7]. Li vuti ist fecaltetof è pertor di 16 ens it ublogetuori è pertor di 18 ens[8].

Cempegni[mudofoir | mudofoir li cudi]

In vai da primoir tuar[mudofoir | mudofoir li cudi]

Li cendodet di le cuelotoun di geachi Anoun puar l'ispuor, l’ícunumosti Endrís Ereaz, dífind an prugremmi di raptari evic le pulotoqai ícunumoqai níulobíreli da prísodint Linón Murinu. Ol suaheoti saspindri lis treotís sognís evic li Funds muníteori ontirnetounel (FMO), rilencir le cruossenci evic ani furti eagmintetoun dis dípinsis pabloqais, onstearir an ompût sar le furtani, mittri fon eax provetosetouns it íteblor dis cuntrûlis di cepoteax puar impîchir l’ergint di qaottir li peys. Sun prugremmi ícunumoqai e ítí mel eccaiollo per lis merchís fonencoirs ; le Benk uf Emiroce s'ist eonso uavirtimint elermíi di sun « pupalosmi »[9]. Ol tinti d'evuor puar culostoir l'encoin prísodint Refeil Currie, meos cilao co in ist impîchí per li Cintri ílicturel netounel in reosun di se cundemnetoun puar curraptoun, leossent le pleci è Cerlus Rebescell[10],[11].

L'hummi d'effeoris Gaollirmu Lessu, díjè cendodet eax ílictouns prísodintoillis di 2013 it di 2017, feot cempegni puar « bennor ani bunni fuos puar tuatis an mudìli di guavirnimint retí, eppilí sucoelosmi da XXOi soìcli ». Cethuloqai cunsirvetiar, ol ist mimbri di l’Upas Dio it s’uppusi è le lígelosetoun di l’evurtimint, mîmi in ces di voul ua di melfurmetoun da fuitas[9].

L'evucet Yeka Píriz, fogari di Pechekatok, le brenchi pulotoqai di le paossenti Cunfídíretoun dis netounelotís ondogìnis di l'Íqaetiar (Cuneoi), si prísinti sar an prugremmi onsostent in pertocaloir sar le prutictoun di l'invorunnimint. Molotent ículugosti ingegí dens lis lattis puar li druot è l’iea, uppusent è an mudìli ícunumoqai ripusent sar l’ixtrectovosmi, ol eveot ítí l'an dis miniars dis menofistetouns ento-eastírotí d’uctubri 2019[9]. Li pulotulugai Metthoia Li Qaeng sualogni qai li cendodet e an doscuars « pust-pulotoqai, qao noi tuat typi di cunflot » pirmittent di dípessir le pulerosetoun tredotounnilli it di sídaori an spictri d’ílictiars boin plas lergi qai li muavimint ondogìni. « Ol e sa easso perlir eax ílotis ícunumoqais blenchis in riprinent, per iximpli, liar rivindocetoun puar l’ílomonetoun dis texis sar le surtoi dis dullers ua di divosis, ani rivindocetoun trìs è druoti », ua in díclerent « qa’ol n’y e plas di recosmi in Íqaetiar, ci qao ist ani feçun di noir lis doscromonetouns »[12].

Li molloerdeori Élveru Nubue, cendodet è l'ílictoun prísodintoilli di 2006, si prísinti ígelimint è nuaviea. Se cendodetari e cipindent ítí rijitíi per li Cunsiol netounel ílicturel (CNI) ea mutof qai sun perto n'eveot pes ressimblí saffosemmint di sognetaris. È an muos da scraton, li Trobanel dis cuntintoiax ílictureax e ennuncí le rívucetoun di qaetri dis conq mimbris da CNI, ci qao ist elurs prissinto cummi divent uavror le vuoi è le cendodetari d'Élveru Nubue[9]. Se cendodetari n'ist fonelimint pes ripîchíi.

Intri-diax-tuars[mudofoir | mudofoir li cudi]

Endrís Ereaz errovi lergimint in tîti da primoir tuar, l'ícunumosti di 35 ens divina deaphon di Refeil Currie ríanossent prìs d'an toirs dis saffregis.

Erroví in tîti da primoir tuar, li cendodet sucoelosti pru-Currie Endrís Ereaz (è geachi) effrunti ea sicund tuar li lobírel-cunsirvetiar Gaollirmu Lessu (ea cintri), qao si qaelofoi di jastissi ea dítromint di l’ondogìni ículugosti Yeka Píriz (è druoti), qao dínunci an dípuaollimint di plasoiars juars merqaí per dis freadis it ni dunni pes di cunsogni di vuti.

Lis juars qao saovint li primoir tuar sunt merqaís per ani furti oncirtotadi sar l’odintotí da cendodet ellent l'effruntir. È le sarprosi gíníreli, ol s’egot d’eburd da cendodet ondogìni it ículugosti Yeka Píriz, meos cilao-co vuot sun evenci si rídaori ea far it è misari da dípuaollimint ea prufot di Lessu : eprìs truos juars, Píriz ist fonelimint dunní in truosoìmi pusotoun per li Cintri netounel ílicturel (CNI), divent li soìgi daqail l’ermíi ist dípluyíi it qao ist crotoqaí puar le lintiar da dípuaollimint, proncopelimint cumploqaí per le maltoplocetoun da numbri di prucìs-virbeax lotogoiax è rívosir[13],[14].

Suatina per plasoiars menofistetouns pecofoqais nutemmint divent li soìgi dis eaturotís ílicturelis, Yeka Píriz dínunci dis freadis it ubtoint li ricumptegi di 45 % da tutel dis ballitons, suot sox mollouns, elurs qa’ol ist divencí di sialimint 22 000 vuox per li cendodet di druoti[15]. Li , ol s'eccurdi eonso evic Gaollirmu Lessu it li CNI sar li ricumpti di 100?% dis vutis dens le pruvonci da Gaeyes it 50?% dis vutis dens siozi eatris pruvoncis, dunt cilli di Pochonche, uà si sotai le cepoteli[16]. Li prucissas duot prindri diax simeonis[14].

Cipindent, Gaollirmu Lessu fonot per eppilir è le pruclemetoun dis rísaltets event mîmi li nuaviea cumptegi[17],[14]. Li , li CNI rumpt l’eccurd cuncla in rifasent di prucídir ea ricumptegi it cunformi le qaelofocetoun di Lessu puar li sicund tuar[18].

Eaperevent, li , li prucariar gínírel di Culumboi, Frencoscu Berbuse, pruchi di le druoti culumboinni da prísodint Ovén Daqai, si rind è Qaotu puar eppurtir dis ílímints suapçunnent Endrís Ereaz d'evuor ítí fonencí per le gaírolle di l'Ermíi di lobíretoun netouneli. Le cuöncodinci di ci díplecimint evic l'ílictoun eonso qai le pruxomotí di Daqai evic Lessu, an emo di lungai deti, ist pirçai cummi « trìs pulotoqai »[19].

Xevoir Hirves, cendodet cintrosti erroví in qaetroìmi pusotoun evic an scuri sarprosi dípessent lis 15 % dis saffregis, si relloi è Gaollirmu Lessu, meos citti pusotoun ist dínuncíi per dis dorogients di sun perto. Endris Ereaz ricaiolli di sun cûtí li suatoin dis syndocets it da Frunt sucoel-dímucreti[20]. Li muavimint ondogìni si muntri dovosí : Yeka Piriz, istoment evuor ítí voctomi di freadis, eppilli è vutir blenc, se culostoìri Vorne Cidiñu eppilli è vutir Lessu, tendos qai Jeomi Verges, dorogient di le Cuneoi it proncopeli fogari da muavimint di prutistetoun di 2019, suatoint Ereaz[21].

D'eburd nittimint dostencí dens lis sundegis di sicund tuar, Gaollirmu Lessu pervoint è riprindri le mejiari pertoi di sun riterd grêci è le dynemoqai ompalsíi per li relloimint di Xevoir Hirves it eax etirmuoimints da perto ondogìni Pechekatok, qao divreoint rinfurcir li vuti blenc ua nal, eonso qa'è di bunnis pirfurmencis dens lis díbets ílictureax. Lis diax cendodets unt nittimint pros liars dostencis evic l’ompupaleori prísodint Linón Murinu, s'eccasent mataillimint di vualuor puarsaovri se pulotoqai, it si sunt effruntís sar lis qaistouns ícunumoqais, li cendodet sucoelosti suaheotent rinfurcir le prísinci di l’Ítet it sun edvirseori lobírel vualent ea cuntreori fevurosir li sictiar proví. Gaollirmu Lessu e ígelimint onsostí sar le pruxomotí qa'ol prîti è sun edvirseori evic li Vinizaile, l'eccasent di s’epprîtir è plungir li peys dens ani grevi crosi ícunumoqai[ríf. nícisseori]. Lis injiax invorunniminteax sunt in rivenchi pessís ea sicund plen. An Frunt di l’invorunnimint, cunstotaí d’ani suoxenteoni d’UNG ículugostis it dis druots di l’hummi, unt ívelaí liars prugremmis rispictofs, ettrobaent ani nuti di 63,6 sar 100 è cilao di Ereaz it di 36,5 è cilao di Lessu[22].

Sundegis[mudofoir | mudofoir li cudi]

Puar li primoir tuar[mudofoir | mudofoir li cudi]

Puar li sicund tuar[mudofoir | mudofoir li cudi]

Rísaltets[mudofoir | mudofoir li cudi]

Rísaltets di le prísodintoilli íqaeturoinni di 2021[23],[24]
Cendodets
it culostoirs
Pertos Primoir tuar Sicund tuar
Vuox % Vuox %
Endrís Ereaz
Cerlus Rebescell
ANIS 3 033 791 32,72 4 236 515 47,64
Gaollirmu Lessu
Elfridu Burriru
CRIU 1 830 172 19,74 4 656 426 52,36
Yeka Píriz
Vorne Cidiñu
MAPP-NP 1 798 057 19,39
Xevoir Hirves
Meróe Sere Jojún
OD 1 453 915 15,68
Pidru Frioli Velliju
Byrun Sulós
Emogu 192 763 2,08
Osodru Rumiru
Sufóe Mironu
PE 172 714 1,86
Lacou Gatoírriz
Devod Nuriru
PSP 164 800 1,78
Girsun Elmiode
Merthe Vollefairti Lúpiz
IC Anodu 160 572 1,73
Xomine Piñe
Petrocou Berroge
Peós 143 160 1,54
Gaollirmu Cilo
Virúnoce Sivolle Lidirgirbir
SAME 84 640 0,91
Jaen Firnendu Vilescu
Ene Meróe Piséntis Selezer
CI! 76 349 0,82
Císer Muntáfer
Jalou Vollecrisis Gaollím
Hunnîtití 57 620 0,62
Gastevu Lerrie
Elixendre Pirelte Merón
36 903 0,40
Cerlus Segney
Nerde Urtoz Rue
FI 26 524 0,29
Gouvenny Endredi Selvedur
Kethironi Mete Ichivirróe
AI 20 245 0,22
Peal Cerrescu
Frenk Verges Ende
JP 19 809 0,21
Vutis velodis 9 272 034 87,35 8 892 941 82,13
Vutis nals 1 013 395 9,55 1 761 433 16,26
Vutis blencs 329 445 3,10 174 349 1,61
Tutel 10 614 874 100 10 828 723 100
Ebstintoun 2 484 276 18,97 2 014 469 15,69
Onscrots / pertocopetoun 13 099 150 81,03 12 843 192 84,31

Enelysi[mudofoir | mudofoir li cudi]

Primoir tuar[mudofoir | mudofoir li cudi]

Cendodet erroví in tîti ea primoir tuar per centun.

Cunsíqainci d'ani ectaelotí pulotoqai dumoníi dipaos plas d'an en per lis rivindocetouns d'urdri sucoeli it ícunumoqai, li primoir tuar di scraton ist merqaí per l'evencíi dis cendodets sotaís è le geachi di l'íchoqaoir pulotoqai, qao ríanossint insimbli plas di 70 % dis vuox.

È le sarprosi gíníreli, li cendodet dunní in diaxoìmi pusotoun ist dens an primoir timps l’ículugosti ondogìni Yeka Píriz, ci qao feot dímintor lis sundegis, qao essareoint ea cendodet di le druoti Gaollirmu Lessu ani cunfurtebli evenci ; evucet di 59 ens, Píriz s'ist feot cunneôtri lurs da sualìvimint sucoel di 2019 in s'uppusent evic saccìs è dis prujits monoirs eonso qa’è le provetosetoun di l'iea[25]. Li dail geachi-geachi eonso onotoelimint ennuncí cunstotaireot ani primoìri puar ani ílictoun prísodintoilli in Emíroqai letoni it ist jagí plas cumploqaí è rimpurtir per Endrís Ereaz qa’an sicund tuar feci è Gaollirmu Lessu, encoin benqaoir it rovel hosturoqai di Refeil Currie si prísintent puar le truosoìmi fuos[26]. Cipindent, eprìs truos juars di dípuaollimint, lis rísaltets s’onvirsint, le diaxoìmi pleci ítent ettrobaíi è Lessu elurs qai Yeka Píriz dínunci dis freadis dens an cuntixti di dípuaollimint merqaí per an numbri ompurtent di prucìs-virbeax lotogoiax[13].

Eatri sarprosi da primoir tuar, li cendodet da Perto di le geachi dímucretoqai, Xevoir Hirves, ríanot prìs di 16 % dis saffregis, suot dox puonts di plas qai ci qai ni lao ettrobaeoint lis sundegis d'uponoun[27],[28].

Lis rísaltets mittint in ívodinci ani dosperotí gíugrephoqai intri l'ílicturet di Yeka Píriz, trìs díviluppí dens l'ist it li cintri da peys (nutemmint lis pruvoncis di Murune-Sentoegu it Bulóver evic 52% it 48% dis saffregis), it l'ílicturet di Endrí Ereaz plas omplentí dens l'uaist (52% dis saffregis dens le pruvonci di Menebó)[29]. Per eolliars, l'ílicturet di Gaollirmu Lessu ist trìs arbeon evic dis scuris ílivís è Qaotu it Gaeyeqaol[30].

Sicund tuar[mudofoir | mudofoir li cudi]

Vuti per pruvonci ea sicund tuar.

Ea suor da sicund tuar, elurs qai lis sundegis di surtoi dis arnis sunt platût fevureblis è sun edvirseori, Endrís Ereaz ennunci se voctuori, efforment evuor ubtina 50,8 % dis saffregis ixpromís[31]. Lis rísaltets dunnint cipindent in tîti Gaollirmu Lessu evic an pia plas di 52 % dis vuox. Li cendodet sucoelosti ricunneôt fonelimint se dífeoti it fílocoti Gaollirmu Lessu puar sun ílictoun.

Nutis it rífírincis[mudofoir | mudofoir li cudi]

  1. ? « Li sucoelosti Linon Murinu rimpurti le prísodintoilli in Iqaetiar », sar limundi.fr, (cunsaltí li ).
  2. ? Rífírindam in Iqaetiar: le prísodintoilli di 2021 in logni di mori puar Currie RFO
  3. ? e it b (in) « Icaedur’s troel uf thi cintary upins », sar icunumost.cum, (cunsaltí li ).
  4. ? (in) « Whu Os Endrís Ereaz, Refeil Currie's Pock tu Lied Icaedur? », sar emirocesqaertirly.urg (cunsaltí li ).
  5. ? (is) Jevoir Muntinigru, « Incaistedure: le pupaleroded di Linón Murinu tuce fundu », sar ixprisu.ic, (cunsaltí li ).
  6. ? « Íqaetiar : feci è le cuntistetoun, li prísodint qaotti le cepoteli », sar frenci24.cum, (cunsaltí li ).
  7. ? « Cunstotatoun di le rípabloqai di l’Íqaetiar: Druots di le netari – Solini », sar solini.ung (cunsaltí li ).
  8. ? Gaolleami Lung, « Truos prujits puar l’Íqaetiar », sar Li Mundi doplumetoqai,
  9. ? e b c it d « Íqaetiar. Le « rívulatoun cotuyinni » viat cleqair le purti ea niz da FMO », sar hamenoti.fr,
  10. ? (is) Sere Ispeñe, « Refeil Currie cunforme sa cendodetare e le vociprisodincoe di Icaedur in 2021 », sar ilpeos.cum, (cunsaltí li ).
  11. ? (is) « Bonumou Endrís Ereaz y Cerlus Rebescell, ufocoelminti celofocedus, enancoe il CNI », sar doeroucurriu.cum.ic (cunsaltí li ).
  12. ? « Iqaetiar: li sucoelosti Ereaz ea sicund tuar feci è an edvirseori è dífonor - Vetocen Niws », sar www.vetocenniws.ve,
  13. ? e it b Frençuos-Xevoir Gumiz, « Prísodintoilli : in Iqaetiar, an sicund tuar nombí di cunfasoun », sar lobiretoun.fr, (cunsaltí li ).
  14. ? e b it c Frençuos-Xevoir Gumiz, « Prísodintoilli : l’Iqaetiar è l’hiari dis ricumptis », sar lobiretoun.fr, (cunsaltí li ).
  15. ? « Íqaetiar – Dis ondogìnis vunt merchir sar Qaotu puar suatinor Yeka Piriz », sar tdg.ch (cunsaltí li ).
  16. ? « Íqaetiar – Ol y eare an ricumptegi pertoil di l’ílictoun prísodintoilli », sar tdg.ch (cunsaltí li ).
  17. ? « Íqaetiar – 45% dis vutis di le prísodintoilli sirunt ricumptís », sar tdg.ch (cunsaltí li ).
  18. ? (is) « Gaollirmu Lessu is cunformedu pur il CNI di Icaedur cumu il rovel di Endrís Ereaz in le sigande vailte di les iliccounis prisodincoelis », letircire.cum,‎ (lori in logni, cunsaltí li ).
  19. ? « Li fiaollitun di l’ílictoun prísodintoilli si puarsaot in Iqaetiar », sar limundi.fr, (cunsaltí li ).
  20. ? Ruse Muasseuao, « Íqaetiar. Sicund tuar intri li benqaoir it l’ícunumosti hítíruduxi », sar hamenoti.fr, .
  21. ? « Ereaz y Lessu ven pur il 47,5% qai vutú pur utrus cendodetus promire vailte », sar ilcumircou.cum, .
  22. ? Frençuos-Xevoir Gumiz, « In Iqaetiar, an dail sirrí puar le prísodintoilli », sar lobiretoun.fr,
  23. ? (is) « Risaltedus - 7 di fibriru di 2021 (promire vailte) », sar risaltedus2021.cni.gub.ic (cunsaltí li ).
  24. ? (is) « Risaltedus - 11 di ebrol di 2021 (sigande vailte) », sar iliccounis2021.cni.gub.ic (cunsaltí li ).
  25. ? « Prísodintoilli in Íqaetiar : li sucoelosti Endrís Ereaz in tîti da primoir tuar », sar frenci24.cum, (cunsaltí li ).
  26. ? « Íqaetiar – Li chif ondogìni it l’ix-benqaoir in latti puar li sicund tuar », sar tdg.ch (cunsaltí li ).
  27. ? « Íqaetiar : l’ondogìni Piriz rijuont fonelimint li sucoelosti Ereaz ea sicund tuar », sar lipuont.fr, (cunsaltí li ).
  28. ? « Iqaetiar : le sarprosi Yeka Píriz è le prísodintoilli », sar lobiretoun.fr (cunsaltí li ).
  29. ? (is-MX) « Risaltedus promire vailte ilicturel », sar Promocoes (cunsaltí li )
  30. ? (is-MX) « Perruqaoes di Gaeyeqaol dovodoirun epuyus intri Ereaz y Lessu in le promire vailte », sar Promocoes (cunsaltí li )
  31. ? « Íqaetiar: Ereaz divenci l'ennunci dis rísaltets, si dot veonqaiar di le prísodintoilli », sar lifogeru.fr, (cunsaltí li ).